W Polsce działa 429 uczelni wyższych. „To sytuacja patologiczna” mówią eksperci i nawołują do konsolidacji

257 milionów złotych – tyle pieniędzy na proces konsolidacji uczelni w 2016 roku znalazło się w programie „Uczelnie przyszłości”. Słowo "konsolidacja" budzi tu pewne wątpliwości - czy chodzi tylko o zacieśnianie współpracy, czy może nawet łączenie instytucji.

Studenci i pracownicy
W Polsce, według danych pochodzących z systemu POL-on, działa obecnie 429 uczelni wyższych. – W Polsce jest za dużo uczelni w stosunku do liczby chętnych, która spada. Namawiamy, aby uczelnie tworzyły związki i łączyły się, bo to pomaga w zabieganiu o pieniądze UE – powiedziała, cytowana przez serwis „Nauka w Polsce” prof. Lena Kolarska-Bobińska, minister nauki, która w Łodzi spotkała się z rektorami polskich uczelni.

Według niemieckiego Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych, u naszych zachodnich sąsiadów znajduje się 415 instytucji zajmujących się wyższą edukacją. Znacząco od Polski różni się jednak stosunek liczby osób studiujących do nauczycieli akademickich. Na blisko 2,4 miliona studentów w 2012 roku przypadało około 337 tysięcy nauczycieli. W Polsce w 2009 roku na 1,9 miliona studentów przypadało 101 tysięcy nauczycieli.

– Obecnie na jednego nauczyciela akademickiego przypada chyba cztery razy więcej studentów niż przypadało 25 lat temu. Taka zmiana nie mogła nie spowodować obniżenia jakości nauczania. I dzisiaj, ponieważ już to wiemy i jest to opinia powszechna, trzeba zrobić coś, żeby uczelnie skonsolidować – mówił Prof. Michał Kleiber, były prezes Polskiej Akademii Nauk w wywiadzie dla „Kultury Liberalnej”.

Prof. dr hab. Jerzy Woźnicki, przewodniczący Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, były rektor Politechniki Warszawskiej pisał na łamach „Forum Akademickiego”:

Po roku 1990, kiedy weszła w życie liberalizująca system ustawa o szkolnictwie wyższym, rozpoczął się proces tworzenia nowych szkół wyższych, zwłaszcza w sektorze niepublicznym, ale później powstały także publiczne wyższe szkoły zawodowe, co związane było z reformą samorządową. Uwzględniając działania w okresie PRL, doszliśmy do tego, że nasz system szkolnictwa wyższego tworzy około 400 uczelni. To sytuacja zupełnie wyjątkowa w Europie, niestety – patologiczna. Doszło do znacznego rozproszenia zasobów i w wielu przypadkach zbyt małej skali działania. Pilną potrzebą jest zatem konsolidacja uczelni. Jest oczywiste, że takie działania wymagają wyobraźni, myślenia pro publico bono, wyrzeczenia się różnych egoizmów i obaw, a także wysiłku i zaangażowania kadry. Nie wszystkich na to stać. Czytaj więcej

Prof. Kleiber mówił z kolei „Kulturze Liberalnej”, że jeśli państwu zależy na rankingach, to i w tym powinna pomóc konsolidacja.

Prof. Michał Kleiber

Gdyby np. Uniwersytet Warszawski miał także szkołę inżynierii czy szkołę medyczną, tak jak to jest na wszystkich uczelniach w Ameryce, zapewne byłby bliżej 100., a nie 400. miejsca.

Czym jest konsolidacja
Konsolidacja może zachodzić zarówno między dużymi uczelniami w jednym mieście, jak i mniejszymi w miejscowościach oddalonych nieznacznie od siebie oddalonych. W ten sposób powstał na przykład Uniwersytet Wschodniej Finlandii, w skład którego weszły Uniwersytety w Joensuu i w Kuopio oddalone od siebie o 50 kilometrów.

Konsolidacja nie musi jednak oznaczać powstawania jednej, nowej instytucji. W polskim ustawodawstwie istnieje możliwość zrzeszania uczelni w związki, w których każda z nich zachowuje pełną autonomiczność, a wspólne zostają tylko niektóre elementy.

USTAWA z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.)

Art. 28. 1. W celu wspólnego wykonywania zadań, o których mowa w art. 13, w trybie właściwym dla utworzenia uczelni publicznych albo uczelni niepublicznych może być utworzony związek uczelni publicznych albo związek uczelni niepublicznych.
Czytaj więcej

W ten sposób trzy krakowskie uczelnie – Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Krakowska i Uniwersytet Rolniczy – utworzyły Związek Uczelni InnoTechKrak, pierwszy tego typu w Polsce.

Plusy zrzeszania
Po co uczelnia miałyby w ogóle konsolidować się lub formować związki? – Współpraca między naszymi uczelniami odbywa się od dawna, na różnych poziomach, ale rektorzy doszli w końcu do wniosku, że pora ją sformalizować i ułatwić wszystkim życie – mówi Bartosz Dembiński, rzecznik prasowy Akademii Górniczo-Hutniczej. Wśród plusów wymienia między innymi połączenie systemów rekrutacyjnych i ułatwienie przepływu kandydatów na studia.

Bartosz Dembiński, rzecznik AGH

Pomoże nam to również w cyfryzacji uczelni. Jeśli tworzymy system obsługi dziekanatu, legitymacji, itd. to czemu nie mógłby być on wspólny dla kilku uczelni.

Najważniejsze wydaje się jednak zwiększanie potencjału badawczego uczelni. Wszystkie mogą udostępniać sobie nawzajem laboratoria, sprzęt i zasoby ludzkie. – Takim zespołom łatwiej zdobywać granty. Inaczej brzmi to również dla partnerów biznesowych. W krakowskim związku uczelni mamy łącznie około 1000 laboratoriów – mówi Dembiński, który dodaje, że AGH połowę budżetu wypracowuje właśnie samodzielnie, współpracując z przemysłem.

– Obecnie zwiększa się liczba pracowników, studentów i barier formalnych. Traktujemy to jednak jako wyzwanie – mówi Dembiński.

Uchwała nr 15/2015 Senatu AGH z dnia 4 lutego 2015 r. w sprawie wniosku o utworzenie Związku Uczelni

Art. 2
1. Celem Związku jest optymalizacja wykorzystania zasobów Uczelni tworzących Związek poprzez wspieranie realizacji powierzonych mu zadań.
2. Uczestnicy Związku mogą powierzyć mu prowadzenie zadań w zakresie: a) wymiany informacji o zasobach kadrowych i bazie dydaktycznej, służących rozszerzaniu zakresu i poprawie jakości oferty dydaktycznej na studiach I, II i III stopnia oraz na studiach podyplomowych Uczelni tworzących Związek, b) wspólnego prowadzenia kursów i szkoleń, c) monitorowania karier zawodowych absolwentów Uczelni tworzących Związek i śledzenia potrzeb rynku pracy w celu właściwego dostosowania kierunków studiów i programów kształcenia, d) podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników Uczelni tworzących Związek, e) stwarzania warunków do rozwoju kultury fizycznej studentów i doktorantów Uczelni tworzących Związek, f) wprowadzania wspólnych zasad w zakresie kształcenia, systemu pomocy materialnej i biur karier, g) stwarzania warunków do realizacji badań naukowych i prac rozwojowych Uczestników Związku poprzez tworzenie konsorcjów, wspólnych centrów badawczych, laboratoriów, itp., h) wspierania komercjalizacji wyników badań, i) upowszechniania i pomnażania osiągnięć Uczelni tworzących Związek, w zakresie nauki, kultury narodowej i techniki, w tym poprzez gromadzenie i udostępnianie zbiorów bibliotecznych i informacyjnych, j) prowadzenia działalności wydawniczej Uczelni tworzących Związek, k) wprowadzenia w Uczelniach tworzących Związek wspólnych zasad w zakresie finansowym, kadrowym, informatycznym, pomocy prawnej i zamówień publicznych, l) administrowania majątkiem wytworzonym i przekazanym przez Uczestników Związku, m) działania na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych.
Art. 3
1. Związek realizuje swoje zadania współpracując między innymi z ośrodkami akademickimi, instytucjami naukowymi, rządowymi i samorządowymi, gospodarczymi i organizacjami społecznymi w kraju i za granicą. Czytaj więcej

Napisz do autora: adam.turek@innpoland.pl