Reklama.
Reklama.
Reklama.
Korwin Mikke w spódnicy. Poznaj boginię neoliberałów – Ayn Rand, najbardziej kontrowersyjną filozofkę XX wieku
26 listopada 2015, 10:00·4 minuty czytania
Publikacja artykułu: 26 listopada 2015, 10:00Alissa Zinowjewna Rosenbaum miała 9 lat, kiedy rozpoczęła się bolszewicka rewolucja w Rosji. Jej ojciec, aptekarz, należał do znienawidzonej przez lud pracujący burżuazji, jego interes został więc szybko znacjonalizowany. W młodej dziewczynie, która odczuła na własnej skórze, jak działa komunizm, narodziła się potrzeba jak najszybszego opuszczenia Kraju Rad. W wieku 21 lat udało jej się dotrzeć do Nowego Jorku, gdzie zmieniła imię na Ayn Rand.
Reklama.
7 cytatów z Ayn Rand, które musisz znać:
1. Nie pytam o to, kto mi pozwoli, ale kto mnie powstrzyma.
2. Pieniądze to tylko narzędzie. Zabiorą cię, dokąd chcesz, ale nie zastąpią ciebie jako kierowcy.
3. Wolność – to znaczy o nic nie prosić, niczego nie oczekiwać i nie być od niczego zależny.
4. Motywacją kreatywnego człowieka jest pragnienie zdobywania, nie potrzeba pokonania kogoś.
5. Naucz się siebie doceniać, to znaczy walcz o swoje szczęście.
6.Nie może być kompromisu między wolnością a nadzorem ze strony rządu. Zgoda choćby na niewielki nadzór jest rezygnacją z zasady niezbywalnych praw jednostki i podstawieniem na jej miejsce zasady nieograniczonej, arbitralnej władzy rządu.
7. Moralność jest sferą, w której kompromis nie jest możliwy.
Jeśli przyjrzeć się temu, w jaki sposób amerykańscy ekonomiści i media wypowiadają się o Ayn Rand, można dojść do wniosku, że mamy do czynienia z żeńską formą Janusza Korwin-Mikkego. Trudno bowiem znaleźć pisarkę, która polaryzowałaby tyle środowisk jednocześnie – od ekonomistów i recenzentów literackich po filozofów. Jedni uważają ją za wariatkę i oszustkę, która pisała w celu wywołania taniej sensacji i podtrzymania zainteresowania swoją osobą. Z drugiej strony eksperci Biblioteki Kongresu uznają, że po Biblii, jej książka, „Atlas Zbuntowany”, jest dla Amerykanów najważniejszą. W takim razie o co tyle hałasu? I dlaczego warto coś wiedzieć o sprawczyni?
Pojęcia, bez których nie zrozumiesz Ayn Rand:
Libertarianizm - powstały w 20. wieku światopogląd głoszący całkowitą wolność gospodarczą i obyczajową. Jedynym ograniczeniem byłaby wolność drugiego człowieka, której w żaden sposób nie wolno ograniczać, zarówno bezpośrednią agresją fizyczną, jak również przez władzę, która mogłaby tworzyć ustawy ograniczające swobody obywatelskie. Istnieją mniej lub bardziej radykalne odłamy libertarianizmu, do najsłynniejszych myślicieli zalicza się między innymi Murraya Rothbarda, Ludwiga Von Misesa czy Miltona Friedmana.
Obiektywizm/Randyzm - odłam libertarianizmu stworzony przez Ayn Rand. Charakteryzuje go postulowanie stworzenia państwa minimalnego, które nie narusza praw ludzi i chroni kapitalizm, wiara w daleko posunięty indywidualizm oraz uznanie egoizmu (kierowanie się własnym interesem) jako racjonalnie słusznej postawy życiowej.
Główne założenia obiektywizmu
Obiektywizm, bo tak nazwała swoją filozofię Ayn Rand, bazuje na racjonalnych przesłankach. Odrzuca wiarę w jakiekolwiek nadprzyrodzone moce, również w Boga. Według obiektywizmu, to człowiek jest najpotężniejszą i najważniejszą istotą na Ziemi. Stał się taki ponieważ ma rozum – najdoskonalsze narzędzie poznania, które pozwala mu, w przeciwieństwie do innych gatunków, rozwijać siebie i spełniać swoje ambicje.
Dlatego tak ważne jest, żeby człowiek przy dokonywaniu codziennych wyborów, posługiwał się logiką i chłodnym rozumowaniem – wszelkie emocje, które odczuwa, powinny mieć pochodzenie racjonalne i stanowić przedłużenie woli jego rozumu. W obiektywizmie nie ma miejsca na porywy serca – Ayn Rand określa je jako kaprysy, które tylko szkodzą, ponieważ kiedy miną, człowiek musi radzić sobie z często przykrymi konsekwencjami nagłego wybuchu emocji.
Egoizm jako cnota
W filozofii Ayn Rand najbardziej cnotliwą postawą jako człowiek może przyjąć, jest egoizm. Według niej, słowo to oznacza dzisiaj samolubność i niechęć do dzielenia się z innymi, czyli coś co automatycznie jest złe. W rzeczywistości egoizm jest moralnie neutralny, oznacza po prostu troskę o własny interes, nie jest to określenie ani złe ani dobre – tłumaczy autorka. Dla Rand człowiek powinien dążyć do realizowania własnych celów i własnych przyjemności za wszelką cenę – dopóki nie naruszy on wolności i dóbr osobistych drugiego człowieka. Własność prywatna i indywidualizm są motorami napędowymi rozwoju człowieka, podkreśla filozofka. Jeżeli nie będzie on ograniczany przez rządy i drugiego człowieka może on osiągnąć swój pełny potencjał.
W filozofii Ayn Rand najbardziej cnotliwą postawą jako człowiek może przyjąć, jest egoizm. Według niej, słowo to oznacza dzisiaj samolubność i niechęć do dzielenia się z innymi, czyli coś co automatycznie jest złe. W rzeczywistości egoizm jest moralnie neutralny, oznacza po prostu troskę o własny interes, nie jest to określenie ani złe ani dobre – tłumaczy autorka. Dla Rand człowiek powinien dążyć do realizowania własnych celów i własnych przyjemności za wszelką cenę – dopóki nie naruszy on wolności i dóbr osobistych drugiego człowieka. Własność prywatna i indywidualizm są motorami napędowymi rozwoju człowieka, podkreśla filozofka. Jeżeli nie będzie on ograniczany przez rządy i drugiego człowieka może on osiągnąć swój pełny potencjał.
Ten zły altruizm
Pojęcie, które w obiektywizmie jest symbolem wszelkiego zła, to altruizm. Ayn Rand twierdzi, że pomaganie innym, dobrowolnie i z własnej woli jest formą egoizmu – pozwala bowiem poczuć się lepszym człowiekiem, który zmienia swoje otoczenie na lepsze. Altruizm jest natomiast postawą przymusu poświęcania się dla innych, wymuszoną przez totalitarne ideologie, jak komunizm, nazizm czy chrześcijaństwo (tak, religie również są formą terroru wobec indywidualizmu). Altruista stawia interesy innych ludzi ponad swój własny – poświęca swoje życie, które jest najcenniejszym darem, na rzecz innych osób. Nie może przez to realizować siebie w pełni, a jego potencjał jest marnowany.
Pojęcie, które w obiektywizmie jest symbolem wszelkiego zła, to altruizm. Ayn Rand twierdzi, że pomaganie innym, dobrowolnie i z własnej woli jest formą egoizmu – pozwala bowiem poczuć się lepszym człowiekiem, który zmienia swoje otoczenie na lepsze. Altruizm jest natomiast postawą przymusu poświęcania się dla innych, wymuszoną przez totalitarne ideologie, jak komunizm, nazizm czy chrześcijaństwo (tak, religie również są formą terroru wobec indywidualizmu). Altruista stawia interesy innych ludzi ponad swój własny – poświęca swoje życie, które jest najcenniejszym darem, na rzecz innych osób. Nie może przez to realizować siebie w pełni, a jego potencjał jest marnowany.
Postawa altruistyczna staję się de facto czynnikiem ideologicznym, którego władze używają do podporządkowania sobie obywateli. Według Ayn Rand taką postawę promowali współcześni jej lewicowi intelektualiści, o których mówiła, że promują „mentalność kolektywną” - pozbawioną wybitnych jednostek, za to równą pod każdym względem, szarą masę ludzi, gdzie wybijanie się ponad tłum jest najgorszym z możliwych grzechów.
Ayn Rand sama o swoich poglądach:
Znak dolara jako symbol doskonałości
Kapitalizm w swojej najbardziej liberalnej formie, podkreśla Ayn Rand, jest najdoskonalszym systemem moralnym i ekonomicznym. Pozwala bowiem na swobodną wymianę handlową, czym przyczynia się do wzrostu ogólnego bogactwa, ale również nie więzi jednostki poprzez odgórne przepisy – wybitni indywidualiści mogą osiągnąć pełnię swoich możliwości tylko w rzeczywistości wolnorynkowym. Sama pisarka stwierdziła, że krzyż kojarzy się jej jako symbol tortur i woli znak dolara, który symbolizuje wolny rynek i wolny handel.
5 różnych cytatów o Ayn Rand, dzięki którym nabierzesz dystansu lub, jeśli przekonałeś się do jej filozofii, zirytują cię:
1. Istnieją dwie powieści, które mogą zmienić życie 14-letniego mola książkowego: Władca Pierścieni (Tolkiena) i Atlas Zbuntowany (Ayn Rand). Jedna jest dziecięcą fantazją, która często rodzi trwającą przez całe życie obsesję na tle jej niewiarygodnych bohaterów, prowadząc do emocjonalnego skarłowacenia, społecznie kalekiej dorosłości i niezdolności do radzenia sobie w prawdziwym świecie. Druga oczywiście zawiera orków. - John Rogers, scenarzysta.
2. Zawsze uważałem to za osobliwe i wzruszające, że jest ruch w USA, który uważa że Amerykanie nie są już dostatecznie samolubni - John HItchens, dziennikarz
3. Libertarianin powie: po co mi publiczna służba zdrowia, skoro i tak wszystko sobie leczę na własny koszt. Ja mu powiem: jeśli dotąd miałeś tylko takie zdrowotne problemy, które może udźwignąć złota czy platynowa karta kredytowa, to masz farta. Ale rak może się przydarzyć każdemu. A tutaj terapie bardzo szybko lecą w kwoty siedmiocyfrowe. Człowiek przekonany, że nigdy nie będzie miał raka, to idiota. Zwłaszcza, jeśli przy tym pali dwie paczki dziennie. Jak Ayn Rand. U której wykryto raka płuc, ale skutecznie uleczono – m.in. dzięki temu, że stała się właśnie takim pasożytem, jakich opluwała w swoich książkach. - Wojciech Orliński, dziennikarz.
4. W czasach, gdy ekstremizm stał się synonimem zła, bez względu na treść sprawy, do której się odnosił, Rand wyróżniała się ekstremizmem w walce z etatyzmem i kolektywizmem, nie idąc na żadne w tym względzie ustępstwa. - Robert Gwiazdowski, ekonomista, pisarz.
5. W życiu trzeba być kimś między Ayn Rand a Matką Teresą. Tak samo ważne jest czynić siebie lepszym, jak innych również czynić lepszymi. - Gregor Collins, scenarzysta, pisarz
Dlaczego Ayn Rand nie jest popularna?
Ideologie wolnościowe i wolnorynkowe przeżywają teraz poważny kryzys – z jednej strony spowodowany sytuacją gospodarczą po 2008 roku, za którą wini się rozpasany kapitalizm, który tak uwielbiała Rand, z drugiej strony z powodu sytuacji z uchodźcami, za którą konserwatyści i nacjonaliści winią zbyt liberalne obyczajowo postawy, które miały doprowadzić do obecnej sytuacji. Dlatego tym bardziej warto przeczytać chociażby pojedyncze eseje Ayn Rand. Żeby odświeżyć sobie myśl liberalną, wokół której narosło mnóstwo mitów i kłamstw i sprawdzić, czy obiektywizm rzeczywiście jest ideologią krwiożerczych kapitalistów i wyzyskiwaczy.
Ideologie wolnościowe i wolnorynkowe przeżywają teraz poważny kryzys – z jednej strony spowodowany sytuacją gospodarczą po 2008 roku, za którą wini się rozpasany kapitalizm, który tak uwielbiała Rand, z drugiej strony z powodu sytuacji z uchodźcami, za którą konserwatyści i nacjonaliści winią zbyt liberalne obyczajowo postawy, które miały doprowadzić do obecnej sytuacji. Dlatego tym bardziej warto przeczytać chociażby pojedyncze eseje Ayn Rand. Żeby odświeżyć sobie myśl liberalną, wokół której narosło mnóstwo mitów i kłamstw i sprawdzić, czy obiektywizm rzeczywiście jest ideologią krwiożerczych kapitalistów i wyzyskiwaczy.
Więcej z Ayn Rand i jej filozofii
Atlas Zbuntowany
Wydanie polskie: 2008
Wydanie polskie: 2008
Wspomniane wcześniej, najsłynniejsze dzieło Ayn Rand dotyczy walki wybitnych indywidualności: przedsiębiorców, wynalazców i bankierów z bezwzględną rządową machiną, której kolejne regulacje doprowadzają do coraz ostrzejszego kryzysu gospodarczego i społecznego.
Cnota egoizmu
Wydanie polskie: 2015
Wydanie polskie: 2015
Krótki, bo zawierający niecały 300 stron, zbiór esejów, napisanych przez Ayn Rand i jej współpracowników. Dotyczą one krytyki altruizmu, oraz wyjaśniają niuanse filozofii obiektywizmu. Lektura dedykowana osobom, które dopiero rozpoczynają przygodę z libertarianizmem.
Napisz do autora: grzegorz.burtan@innpoland.pl
Reklama.