Polska rozwija się tak szybko jak Niemcy za swoich najlepszych czasów. Zobacz, kiedy zostaniemy potęgą

– Można ze sobą zestawić PKB Niemiec z okresu 1955-1980 z Polską lat 1990-2015, lub ewentualnie Niemcy 1954-1979 z Polską 1991-2016, bo w 1990 roku mieliśmy recesję. Obraz się zanadto nie zmieni – mówi INN:Poland Marcin Luziński, ekonomista BZ WBK S.A. Mało tego. – Proszę zwrócić uwagę na dwie dodatkowe ciekawostki: Niemcy miały spowolnienie wzrostu w latach 1966-1967, my w latach 2001-2002, czyli w podobnym czasie od punktu startowego. Potem Niemcy oberwały w wyniku kryzysu naftowego w 1973 r., a my w wyniku kryzysu finansowego w 2008 r., czyli również podobnie w odniesieniu do punktu startowego – podkreśla.

Cud cudowi nierówny?
Szukając kolejnych analogii, moglibyśmy przypomnieć jeszcze wydarzenia z pamiętnych lat 50. Może nam się wydawać, że dla Niemiec wojna skończyła się w 1945 roku, a cud gospodarczy – Wirtschaftwunder – zaczął się w 1950 r., gdy wzrost gospodarczy nad Renem przekroczył 20 proc. Ale to pozory: koniec walk nie oznaczał końca gospodarczej niepewności, a nagły skok w produkcji i dochodach miał więcej wspólnego z odbijaniem się od stanu powojennej katastrofy humanitarnej niż z jakimkolwiek normalnym rozwojem gospodarki.

W 1955 r. kanclerz Konrad Adenauer był w apogeum swoich rządów – za sobą miał sześć lat u władzy, przed sobą – jeszcze osiem. Na początku roku Bonn udało się domknąć kluczową kwestię: Związek Radziecki formalnie zakończył wojnę z Niemcami. Kilka miesięcy później, dokładnie w rocznicę zakończenia II wojny światowej, Niemcy wstąpiły do NATO. Jednocześnie, po drugiej stronie żelaznej kurtyny – ledwie pięć dni później – powstał Układ Warszawski. Ponowny tak wyraźny podział geopolityczny miał się powtórzyć dokładnie 35 lat później, gdy zimnowojenne status quo runęło i państwa Europy Środkowo-Wschodniej decydowały o tym, w którą stronę skierować się w najbliższej przyszłości.

Oczywiście, można też podkreślać, że Republika Federalna miała w pierwszej dekadzie istnienia fory: środki z Planu Marshalla. Jednocześnie musiała płacić reparacje wojenne, których wysokość dalece przekraczała powojenną dolarową pomoc Ameryki. Polska zresztą też cieszyła się po przełomie ustrojowym rzadko spotykanymi przywilejami – Klub Paryski poszedł Warszawie na rękę, umarzając lub restrukturyzując przeszło 30 mld dol. długów, jakie Polska zaciągnęła za czasów komunizmu. W kolejnych latach cieszyliśmy się wsparciem z funduszy amerykańskich i europejskich, środkami z UE oraz, rzecz jasna, dorobkiem uzyskanym własnym sumptem.

Goście, goście
Kwiaty, uścisk ręki prezesa i uśmiech od ucha do ucha – tak Josef Stringl, prezes Federalnej Agencji Pracy, witał w listopadzie 1969 roku milionowego gastarbeitera w Niemczech. – Pracownik w gościnie z regionu południowo-wschodniej Europy – mówił niemiecki dygnitarz o 24-latku z tureckiej Konyi, który wysiadł właśnie z pociągu na monachijskim dworcu i wydawał się być nieco ogłuszony powitaniem. On i jemu podobni mieli przedłużyć Wirtschaftwunder jeszcze o kilka lat.

W ciągu pierwszej powojennej dekady wyedukowała się i weszła na rynek pracy pierwsza powojenna generacja Niemców. Gospodarka wchłonęła ją niemal całkowicie: w latach 1961-1966 Niemcy mieli bezrobocie na poziomie 0,7-0,8 proc. Nic więc dziwnego, że braki na rynku pracy zaczęli łatać imigrantami – najpierw Włochami, Hiszpanami czy Jugosłowianami. Od początku lat 60. – imigrantami z Turcji.

Polska, jak dotąd obywała się bez imigrantów. – W Polsce taki czynnik nie był potrzebny – mówi Marcin Luziński. – Gospodarka socjalistyczna była przyczyną nieefektywnej dystrybucji czynników produkcyjnych, w tym pracy. Transformacja rynkowa umożliwiła przemieszczenie siły roboczej do bardziej efektywnych gałęzi, co przyspieszyło wzrost gospodarczy. W Niemczech tego efektu nie było – zaznacza. Co więcej, jak podkreśla nasz rozmówca, Polska wciąż ma spory zasób niewykorzystanej siły roboczej – w rolnictwie, któremu wciąż dosyć daleko do efektywności analogicznych sektorów na Zachodzie. Paradoksalnie, niewielka mobilność tego zasobu sprawia, że dziś polska gospodarka zaczyna się stopniowo podpierać gastarbeiterami. Najbardziej spektakularnym przykładem mogą być Ukraińcy, których nad Wisłą ma pracować – według rozmaitych szacunków – od 500 tysięcy do miliona.

Permanentnie 35 lat do tyłu
Niemiecki model dobrobytu i opieki socjalnej – obiekt podziwu i zazdrości wielu Polaków – nie zrodził się jednak z dnia na dzień. Wystarczy wziąć do ręki książki znanego nad Renem reportera wcieleniowego, Guentera Wallraffa, żeby przekonać się, iż w swoim czasie Niemcy – a wkrótce później żyjący w Republice imigranci – doświadczali wszystkich patologii polskiego rynku pracy. Byli poniżani przez przełożonych, oszukiwani przy wypłatach i świadczeniach socjalnych, zmuszani do pracy w nadgodzinach czy przymykania oka na oszustwa szefów.

Po ćwierćwieczu dynamicznego rozwoju gospodarczego doszło jednak do schłodzenia: zarówno wspomniane wyżej patologie zaczęły być demaskowane i potępiane, jak i tempo wzrostu gospodarczego zaczęło spadać. – Wzrost gospodarczy per capita w Niemczech po 1980 r. spowolnił do 1-2 proc. rocznie. I do takiego tempa, moim zdaniem, może również zwolnić w Polsce – mówi nam Marcin Luziński.

– W zasadzie już teraz w Polsce brakuje wolnych rąk do pracy – podsumowuje Luziński. – Bezrobocie jest najniższe w historii, firmy narzekają na trudności w znalezieniu pracowników. Dotąd ratowała nas imigracja z Ukrainy, ale moim zdaniem, bez aktywizacji zawodowej kobiet, osób starszych, podwyższenia wieku emerytalnego, obniżenia wieku szkolnego oraz zachęcenia rolników do wybierania innych zawodów, nie mamy co marzyć o dogonieniu Niemców w tym stuleciu – kwituje. Zamiast Wirtschaftwunder będziemy mieli Traumwunder.