"Zdrowa żywność", czyli jak producenci chleba i mięsa oszukują klientów

– Producentom żywności zdarza się iść na łatwiznę. Ciężko powiedzieć na ile jest to jednak celowe. Część z nich nie ma swoich laboratoriów i nikt nie ocenia zgodności produktów z etykietami. Wyliczają zawartość składników na podstawie tabel. A tu o błąd bardzo łatwo – słyszę w Centrum Dietetyki Stosowanej.

W nieco inne tony uderzyła w rozmowie z portalem trojmiasto.pl dietetyczka Weronika Górska, która zauważyła, że o składzie produktów często decyduje rachunek ekonomiczny, a nie opinia technologa. – Azotyny i azotany, fosforany, wzmacniacze smaku i zapachu, regulatory kwasowości i konserwanty pozwalają w znacznym stopniu obniżyć koszty produkcji poprzez zwiększenie trwałości, objętości, atrakcyjności wizualnej – opowiadała.

Przykłady? W chlebie określonym górnolotnie jako gryczany, kaszy gryczanej było zaledwie...10,5 proc. – Takie praktyki, choć nie zagrażają zdrowiu, to oszukiwanie klientów. Producent bazował na popularności kaszy gryczanej, którą klienci kupują ze względu na walory zdrowotne. – zauważa ekspert. Przepisy określają tymczasem, że odsetek powinien sięgać co najmniej 30 proc.

Drobne nieuczciwości nie ominęły także mięsa. Producentom zdarzało się "zapominać" o niektórych składnikach, zawyżać zawartość "mięsa w mięsie", a z drugiej strony - niedoszacowywać zawartości wody. Mylono się nawet w przypadku alkoholu, błędnie oceniając moc trunków wrzucanych na rynek.

W kozi róg producentów zapędzają również marketingowe ciągoty. Twórcy raportu zauważają, że „stosowanie jedynie nazwy fantazyjnej” (np. chleb podlaski, chleb królewski) uniemożliwia nam rozpoznanie, jakiego rodzaju pieczywo kupujemy.

To, że producenci umieszczają takie hasła na etykietach (choć w tym przypadkach ryzykowali przecież bycie zdemaskowanym) nie dziwi Wojciecha Walczaka z agencji marketingowej Melting Pot. – Wydawałoby się, że niektóre tricki w marketingu są już zużyte. Ale w skali masowej wciąż są działają. Człowiek potrzebuje prostych komunikatów, z którymi może poczuć się lepiej. Widzimy chleb królewski i na nieświadomym poziomie uznajemy, że jest lepszy od zwykłej kajzerki. Co może też uzasadnić wyższą cenę – opowiada. Zauważa też, że takiemu nazewnictwu sprzyja klimat polityczno-społeczny, który gloryfikuje wszystko to, co staropolskie, tradycyjne i regionalne. – Konsumenci chcą tego słuchać, chcą w to wierzyć – dodaje.

Fantazja poniosła również jednego z producentów przy projektowaniu grafik. W raporcie czytamy, że jeden z wyrobów został oznaczony górą i i „określeniem odnoszącym się do Tatr”. Problem w tym, że z tego regionu pochodził tylko jeden składnik.

Efekt? Inspektorzy JHARS wydali 133 decyzje, z czego 80 z nich dotyczyło nałożenia kar pieniężnych na kwotę 127 tys. złotych. Reszta z nich dotyczyła nakazów prawidłowego oznakowania, nawet zakazów wprowadzania produktów do obrotu.

Czy jesteśmy w stanie obronić się przed takim praktykami na własną rękę? – Na pierwszy plan wysuwa się czytanie etykiet. Dzięki temu wiemy bowiem, z jakich składników powstał produkt – podane są one od największej gramatury do najmniejszej. Jeśli skład jest zbyt długi (3-5 składników to idealna wartość) lub w naszej domowej kuchni nie znajdziemy większości składowych – odłóżmy go na półkę – opowiada dietetyk Marzena Kasprzak. Ekspertka radzi również, by pytać ekspedientów o skład produktów kupowanych przez nas na wagę – mają oni obowiązek przedstawić go nam jeśli żywność nie jest opakowana i nie zawiera etykiety.

Tegoroczny raport nie jest rzecz jasna pod tym względem wyjątkiem. W 2015 roku inspekcja informowała na przykład, że producent na produktach przywiezionych z Rosji pisał, że pochodzą z Bułgarii. Inną „pomyłką” było wpisanie Chin zamiast Indii.