Kim są polskie alimenciary? Będzie ich więcej, bo ojcowie walczą o dzieci do “ostatniej kropli krwi”

"Alimenciara" zwykle kojarzy się w internecie jako określenie kobiety, która po otrzymaniu zasiłku dla samotnych matek, 500 plus oraz właśnie alimentów nie pała się zbytnio do pracy zawodowej. Dodane do siebie świadczenia i środki pozwalają bowiem na dość komfortowe życie, zwłaszcza jeśli z tatusia "wyciśnie się" ile fabryka dała. W opinii publicznej, jak można się domyślać, jest to obrazek nad wyraz negatywny.

"Alimenciarz" to już z kolei facet, który wymiguje się od uiszczania zasądzonej mu kwoty na utrzymanie dziecka. Tu jeszcze niedawno dominował mit szczwanego chłopa, który niby płacić musi, ale trochę pocwaniakuje i cała pensja zostaje na koncie albo w skarpecie. A matka niech sobie jakoś radzi sama.

Życie nie zawsze pisze jednak stereotypowe scenariusze. Bywają przypadki prawdziwych alimenciar, kiedy to mężczyźnie przyznaje się prawo do opieki nad dzieckiem, a kobieta trafia na listę dłużników.

Wszystkie użyte w artykule zdjęcia pochodzą z kroniki policyjnej i są ogólnodostępne. Wybraliśmy kilka z nich, przedstawiających poszukiwane przez Policję kobiety uporczywie uchylające się od płacenia alimentów na rzecz ich dzieci.

Dane o alimentach – ile osób nie płaci alimentów, ilu jest dłużników alimentowych

Jest ich blisko 280 tys., a ich długi przekraczają 11,4 mld złotych. Połowa niealimentowanych pociech mimo lata nie wyjechała nigdzie na wakacje – wynika z opublikowanego pod koniec września badania przeprowadzonego przez Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Dla Naszych Dzieci.

– W naszym społeczeństwie utarło się dziwne przekonanie, że terminowe płacenie alimentów jest swego rodzaju szlachetną postawą, wynikającą z dobrej woli rodzica, któremu zasądzono alimenty, nie zaś jego bezwzględnym obowiązkiem wobec dziecka – tłumaczy dr Justyna Pokojska, socjolog z Uniwersytetu Warszawskiego.

Sytuacja finansowa nie jest zaś dobra w znacznej liczbie rozbitych domów. 2,6 proc. rodzin bezalimentowych jest na skraju ubóstwa, kolejne 40,6 proc. twierdzi, że żyje skromnie i musi uważnie gospodarować środkami. 52 proc uważa, iż stan budżetu jest średni, a jedynie 4,8 proc. potwierdza, że żyje się im dobrze lub bardzo dobrze.

Niepłacenie alimentów - decyzja sądu, uchylanie się przez wiele lat

Przytłaczające 94 proc. samotnych rodziców posiada orzeczenie sądu, które zmusza byłego partnera/kę do regularnych opłat. Rzeczywistość jest jednak diametralnie różna od litery prawa. Tylko 11 procent badanych potwierdza regularne otrzymywanie alimentów od rodzica dziecka. Kolejne 14 proc. wskazuje, że czasem otrzymają wpłatę, a czasem nie. 28 proc. wspieranych jest z państwowy fundusz alimentacyjny. Pozostałe 47 proc. nie otrzymuje należnych pieniędzy w żadnej postaci.

Jedna piąta nie dokonała żadnej wpłaty począwszy od wyroku sądu. Częstym przypadkiem jest proces, gdzie suma kolejnych niepłaconych alimentów szybko rośnie i zadłużenie opiewające na paręnaście tysięcy staje się kwotą nie do spłacenia, co tylko wzmacnia chęć ucieczki od obowiązku.

W rejestrze BIG InfoMonitor średnia wartość zaległości alimentacyjnej ciągle rośnie i wynosi obecnie blisko 40,7 tys. zł.

Z wcześniejszego badania BIG InfoMonitor możemy się zaś dowiedzieć jak wygląda przeciętny alimenciarz i alimenciara.

W stanie na maj 2020 r. w Rejestrze Dłużników figurowało łącznie ponad 281 tys. dłużników alimentacyjnych. W podziale na płeć było to 265,6 tys. mężczyzn (94 proc.) oraz blisko 16 tys. kobiet. Przyznać trzeba, że alimenciary nie są może na poziomie czterolistnej koniczyny i jednorożca, ale obecnie stanowią zdecydowaną mniejszość.

– Na dobrą sprawę nie widać mocnych różnic płciowych w unikaniu płacenia alimentów. Wiadomo, znacznie mniej kobiet ma je zasądzone. Ale jeśli spojrzymy na sprawę procentowo, to podobny odsetek kobiet i mężczyzn unika ich płacenia. Nie ma sytuacji, że zdemoralizowani alimenciarze nigdy nie płacą, a wszystkie alimenciarki są święte i płacą co do grosza – zaznacza doktor socjologii.

Alimenciar będzie więcej, bo rośnie rola ojca

Mimo tego, że uchylanie się od alimentów grozi więzieniem, nie jest to częsty przypadek. Na koniec ubiegłego roku karę pozbawienia wolności ze względu na długi alimentacyjne odbywało jedynie 5075 osób, dodatkowe 864 podlegało zaś dozorowi elektronicznemu.

Czemu ściągalność alimentów jest taka niska?

– Gdyby niewiele osób unikało płacenia alimentów, wówczas bardziej piętnowalibyśmy też fakt ich niepłacenia. Tymczasem mamy w Polsce błędne koło – im więcej osób nie płaci, tym bardziej naturalne jest to, że można nie płacić i tym bardziej społeczeństwo akceptuje taką postawę. Dłużników jest tak dużo, że trudno ich wytykać palcem i po prostu giną w tłumie – dodaje ekspertka UW.

Samotni rodzice zwracają też uwagę, że pandemia COVID-19 wpłynęła na ściągalność alimentów. Nieco ponad połowa z nich uważa, że ciężej jest im teraz wyegzekwować należne środki. Najczęstszym problemem, który zgłasza 38 proc. zapytanych, są sami dłużnicy. Twierdzą oni, że podczas epidemii nie zarabiają nic lub znacznie mniej i nie mogą zapłacić. 30 proc. badanych stwierdza, że epidemia utrudniła dochodzenie swoich praw przed sądem, a 16 proc. wskazała że niełatwo jest się kontaktować z kancelariami.

Zmiany w prawie – nowy próg dochodowy na świadczenie z funduszu alimentacyjnego