Cofnięcie darowizny to realna sprawa. Wyjaśniamy, w jakich okolicznościach może do tego dojść
Nie każdy wie, że nie zawsze jest tak, że coś, co jest nam dane, zostaje z nami na zawsze. Nawet w przypadku darowizny może ona nam zostać cofnięta. W jakich okolicznościach i dlaczego? Wyjaśniamy.
Czym jest darowizna?
Mówi o niej art. 888 Kodeksu cywilnego. Według niego "przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku".
Trochę więcej na temat darowizny znajdujemy na stronie internetowej powiatu Szydłowiec. Sprecyzowano tam, że darowizna jest formą nieodpłatnej umowy, której celem jest wzbogacenie się obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Może ona mieć formę ustną, kiedy chodzi o podarowanie przez dziadka wnukowi 100 zł, ale kiedy w grę wchodzą większe kwoty lub nieruchomości, umowa darowizny musi zachować odpowiednią formę.
Wtedy należy udać się do notariusza, który sporządzi odpowiednią umowę notarialną, która jest wymaganą przez prawo formą przekazania przez darczyńcę na przykład domu lub pokaźnego majątku obdarowywanemu.
Cofnięcie darowizny
Kłopot pojawia się w momencie, kiedy darczyńca zaczyna mieć wątpliwości i chce wycofać się z darowizny. Czy może to zrobić i cofnąć darowiznę? Polskie prawo daje taką możliwość i przyznaje darczyńcy szereg środków ochronnych.Opisane zostały w art. 896 Kodeksu cywilnego. W jego myśl "darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych".
Zatrzymajmy się na chwilę przy tym przykładzie i wyjaśnijmy o co chodzi. Sytuacja ta opisuje przypadek, w którym umowa darowizny została spisana, ale nie została jeszcze wykonana. Jeśli w tym czasie stan majątkowy darczyńcy uległ takiemu pogorszeniu, że nie będzie miał środków na zaspokojenie własnych usprawiedliwionych potrzeb, to można odwołać darowiznę.
Usprawiedliwione potrzeby to na przykład zakup jedzenia, leków, utrzymanie domu, spłatę kredytu. Jeśli wartość lub rodzaj przedmiotu darowizny sprawia, że darczyńca po jej przekazaniu nie będzie mógł zaspokoić tych potrzeb, to jest to przesłanka do odwołania darowizny.
Drugą z nich jest wpływ na wywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego. Obowiązek ten nie oznacza tylko płacenia alimentów. Prawie każdy jest bowiem zobowiązany do pomocy i łożenia na rzecz członków najbliższej rodziny: dzieci, małżonka, rodziców, dziadków. Jeśli darczyńca utrzymuje kogoś z nich, to może odwołać darowiznę jeśli jej przekazanie wpłynie na ten obowiązek.
Co bardzo ważne to fakt, że odwołanie darowizny jest czynnością nadzwyczajną i przy jej odwołaniu musimy wykazać, że zmiana będzie nagła i bardzo dotkliwa dla darczyńcy, a strata poniesiona przez przekazanie darowizny nie będzie pozwalała na normalną egzystencję odpowiadającą wiekowi, stanowi zdrowia i ilości podopiecznych darczyńcy.
W przypadku darowizny niedokonanej odwołanie następuje w drodze pisemnego oświadczenia, które należy przedłożyć obdarowywanemu.
Jeśli zaś darowizna dotyczyła na przykład nieruchomości i nie został jeszcze sporządzony akt notarialny w tej sprawie to obdarowany nie będzie mógł się domagać od darczyńcy wydania przedmiotu, a sprawa nie będzie mogła trafić do sadu z powodu braku podstawy. Odwołanie takiej darowizny będzie formalnością.
W przypadku darowizny nieruchomości konieczne jest złożenie przez obdarowanego oświadczenia przed notariuszem o powrotnym przeniesieniu własności, które to oświadczenie darczyńca przyjmuje.
Drugą możliwość cofnięcia darowizny darczyńca ma nawet w przypadku darowizny wykonanej.
Mówi o tym art. 898 Kodeksu cywilnego:
- 1. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności,
- 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.
Oraz art. 902 Kodeksu cywilnego:
Przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego.
I tutaj też zatrzymajmy się na moment. Czym jest bowiem darowizna wykonana?
Darowizna wykonana jest wówczas, gdy przedmiot darowizny (gotówka, dom, mieszkanie, samochód) obciążyły majątek darczyńcy i zostały już przekazane obdarowanemu.
Tak samo jak w przypadku darowizny niewykonanej, darczyńca musi złożyć pisemne oświadczenie, które należy przedłożyć obdarowanemu. Ale to nie oznacza, że darowizna zmienia od razu właściciela. Konieczne jest sporządzenie przez obdarowanego pisemnego oświadczenia przed notariuszem o powrotnym przeniesieniu własności, które to oświadczenie darczyńca przyjmuje.
Cofnięcie darowizny – termin
Bardzo ważne: nie można cofnąć czy też odwołać darowizny po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.Czym jest więc rażąca niewdzięczność o której mowa w art. 898 Kodeksu cywilnego? Jest to czyn lub zaniechanie, które musi być wymierzone bezpośrednio, lub pośrednio w darczyńcę. Tutaj mamy całą gamę takich czynów.
Wymieniana jest w tym przypadku:
- przemoc fizyczna,
- znęcanie się,
- nieudzielenie pomocy, mimo oczywistych możliwości,
- nie wypełnianie obowiązku alimentacyjnego mimo oczywistych możliwości,
- zaniedbanie, w przypadku osoby nieporadnej (np. schorowanej),
- przemoc psychiczna,
- poważne pomówienie
- publiczne Iżenie,
- kradzież.
Jeśli jednak obdarowany nie złoży oświadczenia przed notariuszem o powrotnym przeniesieniu własności, które to oświadczenie darczyńca przyjmuje, pozostaje droga sądowa. Sąd rozstrzyga też sprawy, kiedy mimo podstaw do odwołania wykonanej darowizny i skutecznego doręczenia oświadczenia o odwołaniu obdarowany nie chce zwrócić darowizny.
Jak napisać wniosek o cofnięcie darowizny?
Na stronach prawniczych znaleźć można wiele objaśnień dotyczących pozwów oraz wniosków o cofnięcie darowizny.Pozew składany w sądzie miejsca zamieszkania powoda, czyli obdarowanego. Przy czym jest to sąd rejonowy jeśli przedmiot darowizny jest wart mniej niż 75.000 zł, a okręgowy jeśli przedmiot darowizny jest droższy.
Wzór:
Powód: Darczyńca / Darczyńcy – imię nazwisko, adres zamieszkania
Pozwany: Obdarowany/ obdarowani - jw.
Tytuł pozwu : Pozew o nakazanie złożenia oświadczenia woli
Wnioski :
O nakazanie pozwanemu/ pozwanym …………………złożenia oświadczenia woli, którego treścią jest przeniesienie własności …………………………….. w związku z odwołaniem darowizny.
Zasądzenie od pozwanego (pozwanych) kosztów procesowych
Dopuszczenie dowodów :
( z zeznań świadków, dokumentów itp.. – na okoliczność uzasadniającą odwołanie darowizny).
Z informacyjnego przesłuchania stron na ww. okoliczność.
Celem postępowania będzie również udowodnienie, że odwołanie darowizny było zasadne!
Źródło: Infor.pl
Opłata za złożenie pozwu wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu. Wartością przedmiotu sporu jest w tym przypadku wartość przedmiotu darowizny, który w wyniku postępowania ma być zwrócony. Opłatę należy wnieść wraz z pozwem w kasie sądu, lub przelewem na rachunek sądu.
Cofnięcie darowizny domu, nieruchomości
Odwołanie darowizny może mieć różne skutki w odniesieniu do rodzajów darowizn. W przypadku rzeczy ruchomych jak samochód czy obraz na skutek odwołania dochodzi do powrotnego przejścia własności tej rzeczy na darczyńcę.Ale sprawa komplikuje się, kiedy odwołanie darowizny dotyczy nieruchomości. Wtedy to obdarowany ma obowiązek przenieść własność nieruchomości z powrotem na darczyńcę w formie aktu notarialnego z wpisem do księgi wieczystej.
Jeśli nie otrzymamy takiego aktu notarialnego o przekazaniu praw do darowizny od obdarowanego możemy zdecydować się na drogę sądową. Wtedy w pozwie poza wspomnianymi zapisami należy określić przedmiot darowizny, tj. rodzaj, powierzchnię nieruchomości, miejsce jej położenia, księgę wieczystą, która jest dla niej prowadzona, a także wskazać, kiedy umowa darowizny została zawarta, numer umowy i notariusza, przed którym doszło do jej zawarcia.
Jak podaje strona internetowa powiatu Szydłowiec "sąd będzie badał, czy faktycznie doszło do rażącej niewdzięczności ze strony obdarowanego, a w konsekwencji, czy są podstawy do odwołania darowizny i zobowiązania go do powrotnego przeniesienia na nich prawa własności nieruchomości, jak również czy został zachowany termin do skutecznego odwołania darowizny ze względu na rażącą niewdzięczność".
Darczyńca będzie musiał wykazać, że niewdzięczność miała miejsce, dlatego istotne, żeby zebrać dobry materiał dowodowy, mieć oświadczenia świadków i podkreślić, że owa rażąca niewdzięczność miała ogromny wpływ na niego.
Odwołanie darowizny a podatek
Czasami od darowizny należy zapłacić podatek. Wszystko zależy od stopnia pokrewieństwa obdarowanego. Przypuśćmy, że jest nim dla darczyńcy osoba obca, więc obdarowany musiał uiścić z tego tytułu podatek od wzbogacenia, który w Polsce wynosi 19 proc.Czy odwołanie darowizny albo powrotne jej otrzymanie podlega opodatkowaniu? Czy można domagać się zwrotu podatku, który obdarowany uiścił w związku z otrzymaniem darowizny, która później została odwołana?
Nie i nie.
Objaśnia to portal Poradnikprzedsiebiorcy.pl. Przede wszystkim odwołanie darowizny nie sprawia, że podatek, który zapłacił obdarowany, będzie uznany jako nienależny. Umowa darowizny jest ważna mimo jej odwołania i nie ma znaczenia, że cofnięcie darowizny było po 10 latach, czy po 5 latach.
W drugą stronę działa to podobnie. Darczyńca nie musi płacić podatku za to, że wraca pod jego kontrolę jego majątek, który wcześniej oddał. W katalogu zdarzeń objętych podatkiem od wzbogacenia nie ma nic na temat świadczenia na skutek odwołania darowizny, a także świadczenia zwróconego na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.