Jak kupować młodą sztukę? Poradnik dla początkujących

1. Czy artysta jest reprezentowany przez galerie, a jeśli tak to, jakie i gdzie?
Rynek sztuki ogólnie dzielimy na pierwotny i wtórny – ten pierwszy to galerie reprezentujące kilku, kilkunastu „swoich” artystów. Ich rola jest niezwykle ważna – talent artystyczny nie musi iść w parze z talentem do promocji i biznesu, a dobra galeria w dużej mierze przyczynia się do sukcesów artysty. To one tworzą właściwą scenę artystyczną. Dobra galeria to nie sklep z obrazkową galanterią, ale miejsce, które ma program wystawienniczy, organizuje wydarzenia artystyczne, wydaje artystom opracowania, albumy, publikacje, nawiązuje kontakty z instytucjami czy kuratorami, pojawia się na zagranicznych targach sztuki i prowadzi odpowiednią politykę sprzedażową. Wyłączna umowa artysty z taką galerią nie jest jedyną gwarancją sukcesu i rozwoju kariery, ale jest na pewno jego ważną zmienną. W Polsce powstały dwie ważne inicjatywy galerii promujące rynek pierwotny i skupionych tam artystów: Krakers (w Krakowie) cracowgalleryweekend i Warsaw Gallery Weekend warsawgalleryweekend – kluczowe wydarzenia dla promocji polskiej sztuki wśród lokalnych i zagranicznych instytucji oraz kolekcjonerów. Warsaw Gallery Weekend miał miejsce właśnie w ostatni weekend (23-24 września), ale tak naprawdę przygotowane na tę okazję wystawy potrwają jeszcze kilka tygodni i nadal można je odwiedzać.

2. Czy prace artysty są w kolekcjach instytucjonalnych i muzeach?
Najprostsza droga, żeby zbudować przyzwoitą kolekcję wartościowych prac, to droga przez naśladownictwo. Nad budowaniem kolekcji w muzeach i instytucjach, takich jak Zachęta, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, MOCAK w Krakowie, Muzeum Sztuki w Łodzi czy oddziały Muzeum Narodowego czuwają komisje programowe złożone z doświadczonych historyków sztuki i kuratorów. Chociaż profile instytucji sztuki w Polsce różnią się programem, to w większości z nich pojawiają się nazwiska artystów, które stanowią pewien kanon, są egzemplifikacją danego stylu lub okresu w sztuce. Nic prostszego zatem dla osób niepewnych swoich wyborów artystycznych, niż odwiedzać wystawy w tych instytucjach, oglądać kolekcje online i wydawane katalogi zbiorów muzealnych. To instytucje publiczne są odpowiedzialne za dokumentowanie historii naszej sztuki, dlatego zakup pracy młodego artysty do państwowej kolekcji (zwykle przy ograniczonym budżecie instytucji) jest szalenie nobilitujący. Dzięki powszechnej digitalizacji zbiorów możemy zajrzeć nie tylko do magazynów muzealnych, ale też podejrzeć zbiory dużych kolekcji prywatnych lub instytucjonalnych, jak na przykład kolekcja banku ING (ingart.pl) czy Fundacji Rodziny Staraków (starakfoundation.org). Dzieła najbardziej znanych polskich kolekcjonerów, Grażyny Kulczyk czy Krzysztofa Musiała, są skatalogowane i wydane w pięknych albumach. Idąc tym tropem, gdy wytypujemy już nazwiska artystów, na których stawiają najwięksi rynkowi gracze, trzeba przystąpić do szukania ich prac, które mieszczą się w naszym budżecie i estetyce.

3. Co jest w CV artysty?
Oprócz przeglądania portfolio prac (ważne, by nie robić tego wyłącznie za pośrednictwem Internetu – odbiór sztuki na żywo daje inne wrażenia niż najlepsza reprodukcja), spójrzmy na CV artysty, trochę tak jakbyśmy rekrutowali pracownika, chociaż z artystą osobiście pewnie nie będziemy mieć do czynienia. Legenda utalentowanego samouka nie ma w tym przypadku potwierdzenia w rzeczywistości. Dobra uczelnia artystyczna pomaga przynajmniej opanować warsztat i zdobyć podstawy wiedzy z zakresu historii sztuki. W większym stopniu niż ukończone studia i tytuły naukowe z pewnością liczą się miejsca wystaw: czy były to wystawy grupowe, czy indywidualne, tylko w Polsce, a może też za granicą. Tutaj ilość niekoniecznie równoznaczna jest z jakością, kluczowy jest prestiż miejsca, zagadnienie, czy doświadczony kurator. Ważnym punktem w takim CV może być udział lub nagroda w konkursie dla młodych artystów. Najlepiej przyszłej karierze artystycznej wróży udział w Spojrzeniach organizowanych przez Zachętę i Deutsche Bank lub nagroda Paszport „Polityki” oraz – w nieco mniejszym stopniu – „Bielska Jesień” czy Artystyczna Podróż Hestii.

4. Obecność na rynku międzynarodowy
Oprócz macierzystej galerii w kraju utalentowani artyści zwykle prędzej czy później nawiązują współpracę z galeriami na Zachodzie. Dzięki temu mogą na przykład być reprezentowani na najważniejszych targach sztuki, takich jak Art Basel czy Frieze Art. Fair na udział, w których nie zawsze stać nasze rodzime galerie. Wówczas zwykle ceny dzieł, nawet w kraju, równają do poziomu zachodniego, które (choćby z racji kosztów prowadzenia galerii) są wyższe w Zurichu, Londynie czy Berlinie niż w Warszawie. To chyba ostatni dobry moment na zakupy – gdy artysta ma już lokalnie ugruntowana pozycję i zaczyna wchodzić na zachodni, bardziej rozległy rynek zamożnych kolekcjonerów.

Nasze typy:
Marcin Maciejowski – stypendysta koncernu Bayer AG w Leverkusen; laureat Paszportu „Polityki”, reprezentowany przez Galerię Raster oraz Galerie Thaddaeus Ropac, Wilkinson Gallery w Londynie; prace w wielu kolekcjach muzealnych i prywatnych; w tym roku w londyńskim Sotheby’s jego praca sprzedała się za 87,500 funtów.

Ewa Juszkiewicz – w 2013 roku laureatka prestiżowego Grand Prix 41. Biennale Malarstwa „Bielska Jesień”. Wymieniona przez wydawnictwo Thames&Hudson w książce-albumie „One Hundred Painters of Tomorrow”, jako jedna z setki najbardziej obiecujących malarzy przyszłości. W 2017 wystawiana przez galerię Lokal _30 na targach Frieze Art Fair w Londynie.

Bartosz Kokosiński – jest stypendystą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2002, 2007, 2012) oraz laureatem Nagrody Fundacji Elizabeth Greenshields (Kanada, 2006). W 2003 r. został wyróżniony na 41. Biennale „Bielska Jesień” (wyróżnienie regulaminowe, wyróżnienie redakcji patronackich „ARTLUK”, „EXIT”, „OBIEG”). W 2014 r. zajął I miejsce w rankingu młodych artystów „Kompas Młodej Sztuki”. Jego prace znajdują się w kolekcjach państwowych: Galerii Bielskiej BWA w Bielsku-Białej, Zachęcie Sztuki Współczesnej w Szczecinie, Bunkrze Sztuki w Krakowie, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

Mariusz Tarkawian - rysownik, twórca firmy rysunkowej „Szybki Bill”. Uczestnik wystaw „5 dni zwiedzania” (CSW, Warszawa, 2007), „Establishment” (CSW, Warszawa, 2008), „Tribute to Wróblewski” (ArtBazaar/Program, Warszawa, 2008), „Time and Tide” (Monchehaus Museum, Goslar, 2009), „Homo Ars Erotica” (Muzeum Narodowe, Warszawa, 2010). Jego prace są m.in. w kolekcji CSW (Warszawa), Jiri Svestka (Praga), Znaki Czasu (Olsztyn), Bandana-Pinel Contemporain (Paryż). Jego wystawę można aktualnie obejrzeć w Galerii Propaganda w Warszawie.

Norman Leto - jest odbierany przez krytyków sztuki jako jeden z najbardziej oryginalnych i najciekawszych twórców pokolenia lat 80. Jest też wyjątkowym artystą, tworzącym w technologiach animacji 3D, jest również uznanym artystą malarzem. Jego najnowszy projekt filmowy „Photon” był nominowany do Grand Prix oraz zdobył nagrodę publiczności na festiwalu Nowe Horyzonty, jak i nagrodę Złoty Pazur na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

Krzysztof Mężyk – ukończył krakowską Akademię Sztuk Pięknych na Wydziale Malarstwa, specjalizując się w twórczości abstrakcyjnej, choć silnie nacechowanej emocjonalnie, opartej na ekspresyjnym geście i na ogół mocnej, jaskrawej palecie barwnej. Sam artysta określa swoje malarstwo łacińskim terminem. Krzysztof Mężyk brał udział w najważniejszych wystawach zbiorowych ostatnich lat, jak m.in. „Co widać. Polska sztuka dzisiaj” w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i „Czysta formalność” w Galerii Labirynt w Lublinie. Latem 2014 roku miała miejsce jego wystawa indywidualna „Stany umysłu” w Muzeum Współczesnym we Wrocławiu.

Wojciech Bąkowski – poznański artysta multimedialny, grafik, twórca animacji, a także performer, muzyk i poeta. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu, gdzie uzyskał dyplom w Pracowni Audiosfery Leszka Knaflewskiego oraz w Pracowni Filmu Animowanego Hieronima Neumanna. W 2009 roku uhonorowany został prestiżową nagrodą artystyczną „Spojrzenia”, a w 2011 otrzymał Paszport Polityki za „sztukę będącą oryginalnym połączeniem brutalności i liryzmu, za nadanie nowego, ciekawego sensu pojęciu »artysta multimedialny«. Jego prace prezentowane były na wystawach m. in. w Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski czy w Zachęcie.

Łukasz Surowiec – rzeźbiarz, fotograf, twórca wideo, performansów i akcji artystycznych. Absolwent Wydziału Rzeźby krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, studiował także na ASP w Poznaniu (2007-2009) oraz Universität der Künste w Berlinie (2009-2010). Nominowany do nagrody „Spojrzenia” w 2017.

Paweł Dunal – malarz, absolwent Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Dyplom z wyróżnieniem uzyskał w roku 2008 w pracowni prof. Jarosława Modzelewskiego. Aneks do dyplomu wykonał w Pracowni Technologii i Technik Malarstwa Ściennego. W 2009 r. Dunal został finalistą 9. konkursu im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu, a w 2013 r. 41. Biennale Malarstwa „Bielska Jesień”. Mieszka i pracuje w Warszawie, na co dzień współpracuje z galerią m².

Aleksandra Waliszewska – malarka i rysowniczka, jedna z najciekawszych współczesnych artystek młodszego pokolenia. Absolwentka warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych; dyplom z wyróżnieniem otrzymała w roku 2001 w pracowni prof. Wiesława Szamborskiego.