Opodatkowanie w gospodarce cyfrowej

W Klubie Dyrektorów Finansowych „Dialog” w Warszawie podjęliśmy temat podatków w gospodarce cyfrowej. Naszą rozmowę na spotkaniach w różnych miastach prowadzimy ze znakomitym wsparciem mecenasa i doradcy podatkowego Jarosława Bierońskiego z Kancelarii Sołtysiński Kawecki Szlęzak.

W tym obszarze pytań jest zdecydowanie więcej niż odpowiedzi na nie, a konstrukcja podatku dla przedsiębiorstw gospodarki cyfrowej jest jeszcze daleko przed nami. Agendy OECD czy Komisji Europejskiej pracują nad tematem z wielką determinacją, zdając sobie sprawę, że przedsiębiorstwa gospodarki cyfrowej płacą stosunkowo małe podatki, osiągając wielkie przychody. Efektywna stawka podatku dochodowego w UE od przedsiębiorstw gospodarki tradycyjnej to ok. 21%, a od podmiotów gospodarki cyfrowej to ok. 8,5%.

Jednak trzeba powiedzieć - i mocno to zabrzmiało na spotkaniach KDF Dialog – podmioty gospodarki cyfrowej nie płacą podatków niekoniecznie dlatego, że ich zręcznie i intencjonalnie unikają, ale po prostu dlatego, że obowiązująca konstrukcja podatku dochodowego nie obejmuje wielu sposobów tworzenia wartości do opodatkowania, więc te firmy znikają niejako z pola opodatkowania.

Kluczowa różnica między gospodarką tradycyjną a cyfrową, powodująca nieadekwatność obecnego systemu podatkowego, tkwi właśnie w sposobie powstawania wartości.

Zupełnie nietrafna jest definicja zagranicznego zakładu przedsiębiorstwa, jako tego który posiada stały personel, wyposażenie, w którym stale prowadzona jest działalność. Formuła zagranicznego zakładu została wprowadzona po II wojnie światowej, aby uregulować kwestie opodatkowania przedsiębiorstw prowadzących działalność w co najmniej dwóch krajach (m.in. chodziło o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu).

W gospodarce cyfrowej możliwe jest zawieranie umów na odległość, co więcej jeden z podmiotów umowy może być wybrany automatycznie przez system IT, nawet bez wiedzy drugiego podmiotu. Również usługi mogą być realizowane na odległość.

Oczywiście, zasoby w tej gospodarce, czyli wartości niematerialne, są niesłuchanie mobilne, przenoszone z państwa do państwa.

Ważny jest efekt sieci, to znaczy przedsiębiorstwa cyfrowe opierają się na dużej rzeszy podmiotów, użytkowników, którzy generują wartość i przyciągają kolejnych użytkowników, którzy tworzą kolejną wartość, itd. W tych podmiotach wartość tworzą w dużym stopniu osoby trzecie.

Towarzyszy temu efekt skali – takie podmioty mogą bardzo szybko – niemal z roku na rok - urosnąć aż do takich rozmiarów, które pozwalają mówić o monopolu. Dawniej to było niemożliwe.

Wartość jest w dużym stopniu tworzona przez dane, które podlegają gromadzeniu, przetwarzaniu, udostępnianiu z wykorzystaniem komputerów. Tak tworzona wartość nie pasuje do obecnych przepisów podatkowych.

Omawiano zagadnienia podatku u źródła (czyli np. z licencji), które także nie znajduje zastosowania w modelu działania przedsiębiorstw gospodarki cyfrowej. Użytkownik nie pobiera licencji, ani nie robi kopii aplikacji, a loguje się do serwerów dostawcy.

Powstaje też problem jak oszacować przychody takich globalnych firm, gdzie powstaje przychód, co brać pod uwagę: płatności, liczbę użytkowników, obrót, język witryny, coś innego.

Aktualnie prowadzone prace nad nową konstrukcją podatków w gospodarce cyfrowej idą w trzech kierunkach:

- nowy podatek, inny niż dochodowy, opłata od przychodu bez względu na koszty,

- opłata wyrównawcza, dodatkowy podatek od gospodarki cyfrowej

- dalej podatek dochodowy, co oznaczałoby, że kontynuowane są wszystkie dotychczasowe ulgi np. przeciwdziałaniu podwójnemu opodatkowaniu, ulgi na B&R.

Wypracowanie i przyjęcie przez wszystkie kraje choćby UE takich rozwiązań będzie trwało lata, jeśli nie dziesięciolecia, a technologie cyfrowe, więc i gospodarka cyfrowa rozwija się w tak szybkim tempie, że sama procedowanie tego zagadnienia wymaga nowego podejścia.

Iwona D. Bartczak, Business Dialog www.businessdialog.pl