Reklama.
Reklama.
Reklama.
Użyczenie, a użytkowanie majątku publicznych uczelni medycznych. Czy dojdzie do ograniczenia własności?
Uczelnie medyczne, jako podmioty tworzące samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej zezwalały na nieodpłatne korzystanie przez SPZOZ z nieruchomości własnych, wraz z zabudowaniami, w celu wykonywania przez nie działalności leczniczej (użyczenie). Ma to ulec zmianie, w ten sposób, że uczelnia medyczna będzie musiała nieodpłatnie ograniczyć się w prawie swojej własności na rzecz SPZOZ (użytkowanie).
Reklama.
Takie wnioski wynikają z powstałych założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności leczniczej (patrz: Zmiany w ustawie o działalności leczniczej. Czy uczelnie medyczne zapłacą za długi swoich szpitali?).
Jaka jest różnica pomiędzy użyczeniem, a użytkowaniem?
Otóż do użyczenia dochodzi w wyniku zawarcia pomiędzy stronami umowy, na podstawie której jedna z nich (użyczający) zezwala drugiej (biorący) przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.
Cechą wyróżniającą umowę użyczenia od innych umów jest jej bezpłatny charakter. Jeżeli rzeczy przekazane w nieodpłatne używanie stanowią środki trwałe w księgach rachunkowych użyczającego, dokonuje on w dalszym ciągu odpisów amortyzacyjnych, dla celów bilansowych (w księgach biorącego rzeczy te ujęte są w ewidencji pozabilansowej). Umowa użyczenia nie przenosi własności rzeczy.
Z kolei użytkowanie jest ograniczonym prawem rzeczowym o najszerszej treści uprawnień, zgodnie z którym uprawniony może używać daną rzecz i pobierać z niej pożytki. Jest to prawo, które podlega ujawnieniu w księdze wieczystej. Najważniejsza różnica (biznesowa) względem użyczenia, to taka, że jeżeli są to składniki przeznaczone do realizacji zadań statutowych, to kwalifikuje się je do środków trwałych biorącego i powiększają one jego fundusz założycielski.
Otóż do użyczenia dochodzi w wyniku zawarcia pomiędzy stronami umowy, na podstawie której jedna z nich (użyczający) zezwala drugiej (biorący) przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.
Cechą wyróżniającą umowę użyczenia od innych umów jest jej bezpłatny charakter. Jeżeli rzeczy przekazane w nieodpłatne używanie stanowią środki trwałe w księgach rachunkowych użyczającego, dokonuje on w dalszym ciągu odpisów amortyzacyjnych, dla celów bilansowych (w księgach biorącego rzeczy te ujęte są w ewidencji pozabilansowej). Umowa użyczenia nie przenosi własności rzeczy.
Z kolei użytkowanie jest ograniczonym prawem rzeczowym o najszerszej treści uprawnień, zgodnie z którym uprawniony może używać daną rzecz i pobierać z niej pożytki. Jest to prawo, które podlega ujawnieniu w księdze wieczystej. Najważniejsza różnica (biznesowa) względem użyczenia, to taka, że jeżeli są to składniki przeznaczone do realizacji zadań statutowych, to kwalifikuje się je do środków trwałych biorącego i powiększają one jego fundusz założycielski.
Jak jest dzisiaj?
Na podstawie case study w sprawie z wniosku Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przy udziale Ministra Skarbu Państwa rozpoznanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z dnia 12 października 2015 r. (sygn. akt II Ns 27/15).
Na podstawie case study w sprawie z wniosku Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przy udziale Ministra Skarbu Państwa rozpoznanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z dnia 12 października 2015 r. (sygn. akt II Ns 27/15).
W powyższej sprawie Wnioskodawca zwrócił się do Ministra Skarbu Państwa z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie czynności polegającej na oddaniu w użyczenie, na czas nieoznaczony nieruchomości gruntowej stanowiącej jego własność, ujawnioną w księdze wieczystej, wraz posadowionymi na niej budynkami oraz urządzeniami, na rzecz Szpitala klinicznego. Wnioskodawca poinformował w swoim wniosku, że rozporządzenie aktywami trwałymi nastąpić ma w trybie umowy użyczenia zawartej pomiędzy nim a Szpitalem, w celu prowadzenia przez Szpital działalności statutowej, polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Ponadto uczestniczenia w realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia.
Minister Skarbu Państwa, po konsultacji tego wniosku z Ministrem Zdrowia odmówił wyrażenia zgody na czynność użyczenia nieruchomości gruntowej, wraz z zabudowaniami. Jego zdaniem mogło by to nastąpić w formie ograniczonego prawa rzeczowego – nieodpłatnego użytkowania.
Wnioskodawca odniósł się do stanowiska Ministra Skarbu Państwa, zwracając uwagę, że jest on właścicielem nieruchomości gruntowych i budynkowych, których dotyczy rozporządzenie, dlatego nie ma przeszkód prawnych do przekazania ich w użyczenie na rzecz Szpitala.
Wobec tego, że Minister Skarbu Państwa przywołał na poparcie swojego stanowiska treść art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, to Wnioskodawca wyjaśnił, że z przepisu tego wynika, iż SPZOZ gospodaruje samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego oraz majątkiem własnym (otrzymanym i zakupionym).
Przekazywana natomiast przez Wnioskodawcę w użyczenie Szpitalowi nieruchomość nie należy ani do Skarbu Państwa, ani do jednostki samorządu terytorialnego. Dodatkowo uczelnia publiczna, jako jednostka sektora finansów publicznych, nie ma prawa do ograniczania swojej własności, do czego doszłoby przy przekazaniu ww. majątku w formie ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, jakim jest użytkowanie.
W postępowaniu tym stanowisko przedstawił również Minister Zdrowia powołując się na wyniki kontroli NIK w zakresie funkcjonowania szpitali klinicznych, z których wynikało, że nie wszystkie szpitale kliniczne zostały wyposażone przez podmioty tworzące, tj. uczelnie w majątek w drodze nieodpłatnego użytkowania nieruchomości, co naruszyło w/w art. 54 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej. Nie uzasadnił on jednak (i nie zrobiła tego NIK), w jaki sposób doszło do naruszenia tego przepisu.
W związku z powyższym Wnioskodawca wystąpił do Sądu Okręgowego w Warszawie z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie czynności użyczenia Szpitalowi nieruchomości, wraz z zabudowaniami.
Zgodnie z literalnym brzmieniem powołanego art. 54 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej wynika, że SPZOZ gospodaruje samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz majątkiem własnym (otrzymanym lub zakupionym). Przepis ten odczytywany całościowo wskazuje, że przekazaniu w nieodpłatne użytkowanie podlegają wyłącznie nieruchomości i majątek Skarbu Państwa oraz nieruchomości i majątek jednostek samorządu terytorialnego. Odmienna wykładnia tego przepisu przeczyłaby jego literalnemu brzmieniu.
Z powyższego wynika, iż składniki majątkowe, będące własnością podmiotów innych, niż Skarb Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (tj. państwowych osób prawnych, do których zalicza się publiczna uczelnia wyższa) mogą być przedmiotem odpłatnych lub nieodpłatnych czynności prawnych, w tym użyczenia.
Podkreślenia wymaga fakt, iż Kodeks cywilny konsekwentnie utrzymuje odrębność majątkową Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, gdyż mienie nabyte przez państwową osobę prawną stanowi jej wyłączną własność (art. 44(1) Kc).
W tym wypadku mamy bowiem do czynienia z mieniem uczelni publicznej nabytym z mocy prawa z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, tj. od 01.09.2005 r.
W postanowieniu z dnia 12.10.2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie wyraził zgodę na wnioskowaną czynność użyczenia nieruchomości na rzecz Szpitala, podzielając argumentację zawartą we wniosku (postanowienie jest prawomocne).
Minister Skarbu Państwa, po konsultacji tego wniosku z Ministrem Zdrowia odmówił wyrażenia zgody na czynność użyczenia nieruchomości gruntowej, wraz z zabudowaniami. Jego zdaniem mogło by to nastąpić w formie ograniczonego prawa rzeczowego – nieodpłatnego użytkowania.
Wnioskodawca odniósł się do stanowiska Ministra Skarbu Państwa, zwracając uwagę, że jest on właścicielem nieruchomości gruntowych i budynkowych, których dotyczy rozporządzenie, dlatego nie ma przeszkód prawnych do przekazania ich w użyczenie na rzecz Szpitala.
Wobec tego, że Minister Skarbu Państwa przywołał na poparcie swojego stanowiska treść art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, to Wnioskodawca wyjaśnił, że z przepisu tego wynika, iż SPZOZ gospodaruje samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego oraz majątkiem własnym (otrzymanym i zakupionym).
Przekazywana natomiast przez Wnioskodawcę w użyczenie Szpitalowi nieruchomość nie należy ani do Skarbu Państwa, ani do jednostki samorządu terytorialnego. Dodatkowo uczelnia publiczna, jako jednostka sektora finansów publicznych, nie ma prawa do ograniczania swojej własności, do czego doszłoby przy przekazaniu ww. majątku w formie ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, jakim jest użytkowanie.
W postępowaniu tym stanowisko przedstawił również Minister Zdrowia powołując się na wyniki kontroli NIK w zakresie funkcjonowania szpitali klinicznych, z których wynikało, że nie wszystkie szpitale kliniczne zostały wyposażone przez podmioty tworzące, tj. uczelnie w majątek w drodze nieodpłatnego użytkowania nieruchomości, co naruszyło w/w art. 54 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej. Nie uzasadnił on jednak (i nie zrobiła tego NIK), w jaki sposób doszło do naruszenia tego przepisu.
W związku z powyższym Wnioskodawca wystąpił do Sądu Okręgowego w Warszawie z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie czynności użyczenia Szpitalowi nieruchomości, wraz z zabudowaniami.
Zgodnie z literalnym brzmieniem powołanego art. 54 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej wynika, że SPZOZ gospodaruje samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz majątkiem własnym (otrzymanym lub zakupionym). Przepis ten odczytywany całościowo wskazuje, że przekazaniu w nieodpłatne użytkowanie podlegają wyłącznie nieruchomości i majątek Skarbu Państwa oraz nieruchomości i majątek jednostek samorządu terytorialnego. Odmienna wykładnia tego przepisu przeczyłaby jego literalnemu brzmieniu.
Z powyższego wynika, iż składniki majątkowe, będące własnością podmiotów innych, niż Skarb Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (tj. państwowych osób prawnych, do których zalicza się publiczna uczelnia wyższa) mogą być przedmiotem odpłatnych lub nieodpłatnych czynności prawnych, w tym użyczenia.
Podkreślenia wymaga fakt, iż Kodeks cywilny konsekwentnie utrzymuje odrębność majątkową Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, gdyż mienie nabyte przez państwową osobę prawną stanowi jej wyłączną własność (art. 44(1) Kc).
W tym wypadku mamy bowiem do czynienia z mieniem uczelni publicznej nabytym z mocy prawa z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, tj. od 01.09.2005 r.
W postanowieniu z dnia 12.10.2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie wyraził zgodę na wnioskowaną czynność użyczenia nieruchomości na rzecz Szpitala, podzielając argumentację zawartą we wniosku (postanowienie jest prawomocne).
Zgodnie natomiast z proponowanymi założeniami do zmiany ustawy o działalności leczniczej powołany wyżej przepis art. 54 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej ma zostać zmieniony w taki sposób, że SPZOZ będzie gospodarował samodzielnie przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego oraz publicznej uczelni medycznej (uzupełnienie o trzeci z wymienionych podmiotów), tak, aby przepisy wobec wszystkich SPZOZ, niezależnie od jego podmiotu tworzącego, były spójne i nie budziły wątpliwości interpretacyjnych.
W wyniku tej propozycji może dojść do ingerencji w stosunki własnościowe odrębnego podmiotu – państwowej osoby prawnej. A jakie to może mieć znaczenie praktyczne?
Otóż w przypadku przekazania do nieodpłatnego użytkowania majątku uczelni, majątek ten pomniejszy jej aktywa i zostanie przeniesiony na aktywa SPZOZ, a jako podlegający amortyzacji zwiększy koszty SPZOZ w rachunku wyników. I jeśli rachunek ten zamknie się wynikiem ujemnym, którego SPZOZ nie będzie w stanie pokryć, to zgodnie z proponowanymi założeniami, wynik ten pokryje podmiot tworzący, czyli w tym wypadku publiczna uczelnia medyczna. Jaką to rysuje perspektywę?
Otóż w przypadku przekazania do nieodpłatnego użytkowania majątku uczelni, majątek ten pomniejszy jej aktywa i zostanie przeniesiony na aktywa SPZOZ, a jako podlegający amortyzacji zwiększy koszty SPZOZ w rachunku wyników. I jeśli rachunek ten zamknie się wynikiem ujemnym, którego SPZOZ nie będzie w stanie pokryć, to zgodnie z proponowanymi założeniami, wynik ten pokryje podmiot tworzący, czyli w tym wypadku publiczna uczelnia medyczna. Jaką to rysuje perspektywę?
Reklama.