Czy podmiot leczniczy prowadzony w formie spółki kapitałowej wypłaci dywidendę uczelni medycznej?

W spółce kapitałowej, wykonującej działalność leczniczą, polegającą na realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia, w tym wdrażaniem nowych technologii medycznych oraz metod leczenia wartość nominalna udziałów albo akcji należących łącznie do uczelni medycznych nie może stanowić mniej, niż 51% kapitału zakładowego spółki. Udziały albo akcje w tych spółkach poza uczelniami medycznymi mogą posiadać wyłącznie Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego oraz jednoosobowe spółki Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa.

Wtenczas cel, na który wspólnicy przeznaczają wypracowany zysk jest dowolny lub wynika z postanowień umowy spółki (zgodnie z wolą wspólników). Może być też sytuacja, w której wspólnicy postanawiają wyłączyć zysk od podziału i zatrzymać go w spółce (np. na dalsze inwestycje).

Z kolei dotychczasowe przepisy ustawy o działalności leczniczej nie regulują, na jakie cele są przeznaczane zyski podmiotów leczniczych, będących spółkami kapitałowymi. Jedyne postanowienie w tej sprawie zawiera art. 58 ustawy, zgodnie z którym, to samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej decyduje o podziale zysku – bez wskazania celów na jakie ma być przeznaczony.

Propozycja dotyczy zatem wprowadzenia do ustawy przepisu gwarantującego, że zysk wypracowany przez spółki z większościowym udziałem uczelni medycznych (Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego), zostanie przeznaczony na działalność leczniczą w tych spółkach.

Ponadto proponowane rozwiązanie będzie miało zastosowanie do spółek, w których w dniu wejścia w życie ustawy ww. podmioty publiczne posiadały 100% udziałów albo akcji.

Jak tę propozycję można oceniać pod względem celu, jaki zamierza osiągnąć ustawodawca? Z uzasadnienia założeń wynika, że chodzi tu wprost o gwarancję zatrzymania zysków w spółkach kapitałowych i przeznaczeniu ich na działalność leczniczą tych spółek.

Niewątpliwie odbędzie się to kosztem publicznych uczelni medycznych, albowiem dotychczasowe wpływy z udziałów w zyskach spółek są ich przychodami, z których – zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym – mogą pokrywać koszty swojej działalności, zobowiązania oraz wydatki na rozwój i inne potrzeby.

Przypomnijmy, że najważniejsza zasada w finansach uczelni publicznych jest taka, że źródło przychodów determinuje możliwość finansowania danej kategorii wydatków. Z dotacji dydaktycznej nie wolno finansować wydatków nie związanych z kształceniem stacjonarnym, rozwojem kadry naukowej, czy remontami. Z czesnego można jedynie pokrywać koszty związane z prowadzeniem studiów niestacjonarnych – nie może ono generować zysku. W odniesieniu do dydaktyki – uczelnia może zarabiać jedynie na prowadzeniu studiów podyplomowych, kursów, czy szkoleń.

Uczelnie mogą też uzyskiwać przychody z prowadzonej działalności gospodarczej – oferować usługi, wynajmować powierzchnie – czerpać pożytki z mienia, a także korzystać z oprocentowanych rachunków, czy lokat bankowych. Mogą też uzyskiwać przychody z części środków przysługujących z tytułu komercjalizacji dokonanej przez pracowników oraz z dywidend z tytułu udziałów w spółkach kapitałowych – w tym świadczących działalność leczniczą (jak dotąd).

Jeżeli na tę propozycję spojrzymy jednak łącznie z projektowanymi obowiązkami: pokrywania przez publiczną uczelnię medyczną (podmiot tworzący) ujemnego wyniku finansowego w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej oraz przekazywania na rzecz takich SPZOZ nieruchomości i majątku w drodze nieodpłatnego użytkowania, to dla takich zmian w ustawie o działalności leczniczej – brak jest spójnego uzasadnienia.