Od 22 do 25 czerwca 2016 r. w Bydgoszczy odbywało się wydarzenie pod nazwą POLISHOPA Design Thinking Conference. W tym roku, oprócz dwóch części wykładowych Revolution Day oraz Innovation Day przygotowano również dwa dni warsztatowe - Challange Days. Ponadto został zorganizowany konkurs POLISHOPA HONEYCOMBS AWARD 2016, do którego można było zgłaszać projekty związane z design thinking w trzech kategoriach: biznes, edukacja i projekt społeczny. W pierwszych dwóch kategoriach nagrodę zdobyli Design Thinking Poznań i DT4U - Design Thinking Workspace. Za projekt społeczny wyróżniono Fundację na rzecz Inteligentnego Rozwoju, która została za inicjatywę na rzecz seniorów z Katowic.
“Seniorzy na Tauzenie pełni inicjatyw!” to projekt, który został zrealizowany z osobami z grupy 60+ z os. Tysiąclecia w Katowicach. Celem podjętych działań było włączenie seniorów w oddolne kształtowanie polityki publicznej oraz rozwój społeczeństwa obywatelskiego poprzez zwiększenie ich aktywności w życiu społecznym i publicznym. Projekt został dofinansowany w ramach Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014 – 2020 (ASOS), a skupiał się na przygotowaniu przez seniorów propozycji do budżetu obywatelskiego Katowic.
Problemy z budżetem obywatelskim
Fundacja na rzecz Inteligentnego Rozwoju przeprowadziła analizę dokumentów i informacji dostępnych publicznie dotyczących budżetu obywatelskiego w Katowicach. Na podstawie danych i własnych obserwacji zdefiniowano szereg niekorzystnych tendencji towarzyszących tej pozytywnej inicjatywie:
- dokonywane są powierzchowne analizy potrzeb mieszkańców,
- dominują proste rozwiązania,
- brak projektów zakładających zmianę w społeczności lokalnej lub jej zaangażowanie,
- brak głębszej integracji społeczności lokalnej wokół projektu, kreowania współodpowiedzialności za niego np. poprzez grupy inicjatywne,
- brak wsparcia władz podczas tworzenia projektów (mechanizm: zgłoś gotową fiszkę),
- brak spotkań informacyjnych, szkoleń, wsparcia metodologicznego w przygotowywaniu propozycji,
Wykorzystując swoje dotychczasowe doświadczenia, osoby skupione wokół Fundacji doszły do wniosku, że metoda design thinking, którą wykorzystywali do tej pory w innych obszarach, świetnie się sprawdzi podczas tworzenia przedsięwzięć do budżetu obywatelskiego. W ten sposób przygotowano projekt, dzięki któremu udało się wesprzeć seniorów z Osiedla Tysiąclecia w Katowicach w opracowaniu propozycji zgodnie z procesem design thinking.
Wypracowano 3 pomysły dla osiedla
W ramach projektu zebrano grupę seniorów, w której około 15 osób zaangażowało się na stałe. Na przełomie kwietnia i maja 2015 r. przeprowadzono cykl warsztatów, w trakcie których seniorzy przygotowali 3 projekty do budżetu obywatelskiego dla dzielnicy Osiedle Tysiąclecia w Katowicach.
Prace rozpoczęły się od określenia obszarów problemowych na osiedlu przez kilkunastu seniorów tam mieszkających. Ważnym elementem było wyselekcjonowanie tych, którymi można zająć się w ramach budżetu obywatelskiego. Niekoniecznie były to najbardziej palące sprawy. Niedobór miejsc parkingowych i windy, które nie zatrzymują się na każdym piętrze są ważne, jednak wspólnie zdecydowano, że tym razem to nie pora i czas by się nimi zająć. Zbieranie informacji, dyskusje i pogłębione analizy pozwoliły na znalezienie tematów wartych podjęcia i dalszych prac.
Po wybraniu głównych obszarów problemowych podjęto próbę zdobycia na ich temat jak największej wiedzy i poznania ich źródła. Trzy podstawowe zagadnienia, nad którymi pracowano to:
1. Brak w górnej części osiedla miejsca do spotkań seniorów.
2. Z uwagi na windy, które nie zatrzymują się na każdym piętrze, utrudniony transport rowerów pomiędzy mieszkaniem a ścieżkami rowerowymi.
3. Zaniedbane tereny zielone, które należą do Miasta.
W trakcie kolejnych spotkań problemy zostały przeanalizowane i przedyskutowane. Szukano również rozwiązań, które już funkcjonują w Polsce lub na świecie, a które wpisują się w obszary zdefiniowane przez seniorów.
Wykorzystując potencjał seniorów biorących udział w projekcie oraz ich wiedzę na temat osiedla, w trakcie m.in. burzy mózgów udało się znaleźć konkretne rozwiązania. Dalsza praca polegała już skonkretyzowaniu trzech pomysłów:
1. Stworzenie klubu seniora.
2. Uruchomienie zautomatyzowanych wypożyczalni rowerów.
3. Uporządkowanie terenu komunalnego na wzór przestrzeni należących do spółdzielni.
Samo znalezienie rozwiązań było początkiem pogłębionej pracy nad nimi. Wspólnie określono bardziej szczegółową funkcjonalność poszczególnych pomysłów i zbudowano założenia ich działania po uruchomieniu.
Koncepcję klubu seniora przetestowano w trakcie jednego ze spotkań, kiedy uczestnicy w małych grupach mówili o własnych pomysłach na takie miejsce i prezentowali aktywność, która mogłaby być tam realizowana. Na tej podstawie określono ostateczny, niezbędny kształt klubu. Koncepcję wypożyczalni rowerów oraz uporządkowanie terenu przetestowano podczas spaceru po osiedlu. Zweryfikowane zostały lokalizacje trzech miejsc, w których mogłyby stanąć stojaki na rowery, rozmawiano z napotkanymi mieszkańcami o tym pomyśle i zbierano ich uwagi. Sprawdzenie potencjału zaniedbanego fragmentu osiedla oraz przyjrzenie się jak zostały zagospodarowane przestrzenie w innych miejscach było drugim celem spaceru. Tutaj również rozmawiano z mieszkańcami okolicznych bloków, którzy byli najbardziej zainteresowani pomysłem. W ten sposób udało się wspólnie uszczegółowić trzy koncepcje, które zostały przelane na papier zgodnie z formularzami budżetu obywatelskiego.
Efektywność zastosowanej metody
Wykorzystany w projekcie proces design thinking spotkało się z zainteresowaniem uczestników. Ważnym elementem była elastyczność, dostosowanie narzędzi i języka do grupy odbiorców, brak skoncentrowania na sztywnych ramach, ale na procesie. Czasem trzeba było robić krok w tył, żeby moc zrobić na następnym spotkaniu dwa w przód. Często ważne było wyczucie potrzeby chwili i integracja uczestników, nierzadko skupionych tylko na swoich potrzebach i doświadczeniach. Finalnie praca interdyscyplinarnych zespołów dała efekt i wykreowane zostały ciekawe pomysły.
Zastosowanie metody design thinking pozwoliło na stworzenie założeń propozycji do budżetu obywatelskiego, które nie były tylko rzuconymi pomysłami, ale dobrze przemyślanymi koncepcjami. Włączenie w proces przyszłych użytkowników sprawiło, że powstały rozwiązania odpowiadające na ich palące potrzeby.
Cel projektu został osiągnięty - seniorzy zaktywizowali się obywatelsko dla swojej społeczności i wykreowali 3 projekty w oparciu o proces design thinking. Dwie inicjatywy zostały pozytywnie zweryfikowane przez urząd, a seniorzy otrzymali w ramach projektu wsparcie w działaniach na rzecz promowania złożonych propozycji w celu zmaksymalizowania szans na ich realizację. Potrafili dla swoich projektów pozyskać zainteresowanie innych mieszkańców i zmobilizować ich do oddania głosów i zadecydowania o swojej dzielnicy. Obydwa projekty uzyskały dofinansowanie, a jeden z nich zajął aż drugie miejsce. Pomysł, który z przyczyn formalnych nie mógł być realizowany w ramach budżetu obywatelskiego - Klub Aktywnego Seniora - został złożony do kolejnego naboru a ramach inicjatywy ASOS i otrzymał dofinansowanie. Jego realizacja rozpocznie się w najbliższym czasie. W ten sposób wszystkie trzy wypracowane przez seniorów przedsięwzięcia zostaną wdrożone w życie. Nagroda POLISHOPA HONEYCOMBS AWARD 2016 jest najbardziej zasłużonym wyróżnieniem dla seniorów, którzy podjęli wyzwanie, jak i dla Fundacji na rzecz Inteligentnego Rozwoju, która dbała o realizację całego projektu zgodnie z metodyką design thinking.