GEKON to Generator Koncepcji Ekologicznych. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju wraz z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosiły wyniki drugiej edycji tego konkursu.
Czy w ramach jednego wyścigu po unijne fundusze mogą znaleźć się projekty dotyczące odzysku metali ze śląskich hałd kopalnianych i produkcji paszy dla zwierząt z resztek po produkcji soku jabłkowego? Tak, jeśli celem jest wspieranie ochrony środowiska naturalnego i zwiększanie innowacyjności nowoczesnej gospodarki. Taki jest GEKON.
Drugi GEKON
W finalizowanej drugiej edycji programu dofinansowanie otrzyma 20 z 303 zgłoszonych w konkursie projektów. Zgodnie z założeniami organizatorów wyłonione projekty obejmują przedsięwzięcia o zróżnicowanej specyfice. Są wśród nich takie jak złożony przez konsorcjum Politechniki Śląskiej i firmę Nycz Intertrade pomysł otrzymywania energii i paliw z recyklingu odpadów. Konsorcjum krakowskiego MPWiK oraz Akademii Górniczo-Hutniczej planuje rozwijać prace nad sposobami magazynowania energii. Beneficjentami większości projektów będą politechniki i uczelnie biorące udział kilkunastu konsorcjach z przedsiębiorstwami.
- Wspieramy najlepsze projekty, w których naukowcy stawiają czoła problemom i potrzebom zgłaszanym przez przedsiębiorców. Nasze doświadczenia ze współpracy z przedsiębiorcami stawiającymi na B+R pokazują, iż coraz częściej przyjmują oni długookresowe strategie rozwoju, świadomie szukając rozwiązań ograniczających negatywny wpływ na środowisko mówi prof. Krzysztof Jan Kurzydłowski, dyrektor NCBR. Być może teraz dzięki temu zainteresowanie GEKON-em było wyższe niż w pierwszej edycji.
Strategia GEKON-a
Program GEKON w założeniach organizatorów dąży do spełnienia kryteriów określonych w unijnej strategii Europa 2020 i Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska 2020. Ich głównym celem jest zwiększenie innowacyjności gospodarki i troski o środowisko naturalne.
Wszechstronność GEKON-a oznacza możliwość ubiegania się o jego fundusze przez przedsiębiorców z wielu różnych branż gospodarki. Organizatorzy zakreślili pięć zasadniczych obszarów wdrażania technologii proekologicznych. Wszystkie z nich łączy wspólny cel jakim jest uzyskiwanie czystej energii i ekologicznych surowców.
GEKON kierując się wciąż rosnącym zainteresowaniem pozyskiwaniem gazu łupkowego wspiera przedsiębiorców rozwijających technologię pozyskiwania tego coraz ważniejszego na światowych rynkach paliwa oraz podobnych do niego surowców. Gaz nie jest jedynym surowcem, mogącym liczyć na dofinansowanie.
Energia uzyskiwana z recyklingu odpadów również może liczyć na wsparcie finansowe NCBR i NFOŚiGW. W ramach tego samego obszaru programu na wsparcie liczą projekty uzyskiwania surowców z przeróbki odpadów. O dofinansowanie mogą ubiegać się również bardziej klasyczne projekty proekologiczne. Wśród nich jest uważana za zaniedbaną w Polsce ochrona i racjonalizacja wykorzystania wody.
GEKON ocenia
Podstawą oceny zgłaszanych do GEKON-a pomysłów jest oszacowanie ich pozytywnego efektu ekologicznego. Jest on określany przez ekspertów programu już na etapie składania wniosku wstępnego. Zdaniem organizatorów programu jest to kryterium na tyle ogólne, że nie ogranicza pomysłowości wnioskodawców. Zgłaszane pomysły są bowiem innowacyjne przez co dopiero będą badane naukowo. Dokładniejsze zakreślanie kryteriów konkursu powodowałoby, ich zdaniem, ograniczyć dostęp do programu i wyeliminować najbardziej innowacyjne idee.
Otwartości konkursu sprzyja również możliwość zgłaszania się poza przedsiębiorstwami dwóch rodzajów podmiotów. Są to konsorcja naukowe składające się z najmniej jednego instytutu naukowego i co najmniej jednego przedsiębiorstwa. Warunkiem jest podejmowanie przez nie wspólnych badań naukowych lub inwestycji niezbędnych do prac rozwojowych. Swoje projekty mogą zgłaszać również grupy dwóch lub więcej przedsiębiorców.
Dorobek GEKON-a
Pierwsza edycja tego konkursu została zorganizowana wiosną 2014 r. Dofinansowanie fazy badań i rozwoju zgłoszonych projektów otrzymało ponad 40 wnioskodawców na kwotę 77 mln zł. Po zakończeniu tej fazy będzie będą mogły się ubiegać o dofinansowanie przeznaczone na praktyczne wdrażanie wyników prac. Na drugą fazę projektu organizatorzy planują przeznaczyć 160 mln zł.
Jedną z najbardziej zaawansowanych technologii, które zwyciężyły w pierwszej edycji GEKON-a jest metoda wytwarzania solarnych nadwozi samochodowych. W uproszczeniu, jej celem jest zbudowanie nadwozia będącego jednocześnie modułem fotowoltaicznymi, nieco przypominającym te zasilające kieszonkowe kalkulatory. W dalekiej przyszłości ten sposób pozyskiwania energii służącej do napędzania zwyczajnych aut. Jednym z problemów, które pragnie rozwiązać zwycięskie konsorcjum jest zabezpieczanie ogniw przed wpływem warunków atmosferycznymi.
Inne zgłoszone do konkursu projekty mogą doczekać się szybszego wdrożenia niż samochody słoneczne. Przykładem projektu mającego rozwiązać ważny problem technologiczny i społeczny jest pomysł technologii przerobu starych hałd odpadów górniczych z rejonu Bytomia. Znajdują się w nich surowce zdatne do ponownego wykorzystania w przemyśle.
W ramach wstępnych prac projektodawcy pragną dokonać wytypowania składowisk w celu określenia wielkości znajdujących się w nich zasobów. W dalszych etapach ma zostać opracowana technologia uzyskiwania z nich tak ważnych gospodarczo metali jak cynk i ołów.
Projekt zakłada także wykorzystanie pozostałego materiału w technologiach górniczych i budownictwie. Pragnieniem pomysłodawców jest również zaprojektowanie mobilnej instalacji umożliwiającej przerób odpadów w miejscu ich składowania. Docelowo byłoby to istotne rozwiązanie problemu wielu śląskich hałd.
Docenione w GEKON-ie projekty nie dotyczą wyłącznie przemysłu. Jeden z nich zakłada opracowanie ekologicznej metody zagospodarowania resztek z produkcji przetworów jabłkowych. Miałyby one stać się składnikiem pasz dla zwierząt. Zaletą tego rozwiązania miałby być zdaniem koncernu niski koszt i łatwość pozyskiwania.