Prof. Mariusz Jaskólski i dr Alexander Wlodawer zostali pierwszymi laureatami Polsko-Amerykańskiej Nagrody Naukowej. Przyznają ją wspólnie Fundacja na rzecz Nauki Polskiej i The American Association for the Advancement of Science (AAAS). Ich wspólna praca przyczyniła się do odkrycia struktury białka wirusa HIV, co pomogło opracować lek na AIDS.
AAAS to największe na świecie stowarzyszenie naukowe. Przy współpracy z FNP przyznaje nagrodę dwójce naukowców - jednemu pracującemu w Polsce, a drugiemu w Stanach Zjednoczonych. Jaskólski i Wlodawer zostali wyróżnieni za badania strukturalne białek o znaczeniu medycznym. Efekty ich wspólnej pracy przyczyniły się do opracowania nowych terapii leczenia groźnych chorób – takich jak AIDS czy białaczka u dzieci.
55 nominacji do nagrody
Przyznanie nagrody odbywa się raz na dwa lata w drodze konkursu opartego na nominacjach. W pierwszej edycji nadesłano 55 prac, które reprezentowały bardzo wysoki poziom.
Rozkodowanie HIV i znalezienie leku na AIDS
Jaskólski i Wlodawer współpracę w zakresie biologii strukturalnej rozpoczęli 27 lat temu. W tym czasie trwał wyścig mający znaleźć lek na AIDS, ponieważ od początku lat 80-tych trwała epidemia tej choroby. Ale na przeszkodzie do jej pokonania stanął całkowity brak wiedzy o budowie białek retrowirusowych. Są one odpowiedzialne za kodowanie genetyczne m. in. wirusa HIV.
Dlatego opublikowany przez Wlodawera, Jaskólskiego i współpracowników w czasopiśmie „Nature” w 1989 r. opis struktury proteazy retrowirusowej był ogromnym przełomem. Ale uczeni nie spoczęli na laurach – publikując 2 kolejne artykuły w czasopiśmie „Science”. W pierwszym przewidziano odpowiednią strukturę enzymu HIV-1, w drugim obalono błędną tezę dotyczącą budowy układu tego enzymu - postawioną przez konkurencyjną grupę badaczy.
Białaczka pokonana
Od tamtej pory obaj uczeni kontynuują owocną współpracę. W jej ramach m. in. określili strukturę proteaz pochodzących z innych retrowirusów - w tym wirusa HTLV odpowiedzialnego za białaczkę. Ustalili również właściwą strukturę bakteryjnych asparaginaz – przydatnych w leczeniu białaczki limfoblastycznej u dzieci.
Jaskólski i Wlodawer napisali wspólnie 37 prac, które były dotychczas cytowane około 2450 razy. Świadczy to o dużym znaczeniu badań prowadzonych przez obu naukowców.
Po 5 tys. dolarów dla naukowców
Polsko-Amerykańska Nagroda Naukowa została ustanowiona w 2013 r. Przyznaje się ją za wybitne osiągnięcia naukowe, będące rezultatem wspólnej pracy obu uczonych. Wysokość nagrody wynosi równowartość 5 tys. dolarów dla każdego z laureatów – informuje FNP.
Wręczenie nagrody Jaskólskiemu i Wlodawer’owi odbędzie się 28 kwietnia w siedzibie AAAS w Waszyngtonie.
prof. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
Nagroda powstała, aby podkreślić wagę polsko-amerykańskiej współpracy naukowej i pokazać, że prowadzi ona do wspaniałych osiągnięć badawczych. Mamy też nadzieję, że sukcesy naszych laureatów będą inspiracją do nawiązania współpracy dla kolejnych badaczy.
Dr Alexander Wlodawer
Nasze odkrycie przyczyniło się do powstania leku dla chorych na AIDS w ekspresowym tempie 7 lat. To jak dotąd jedyny przykład, kiedy proces ten odbył się tak szybko.