Na słowa "Polska inwestuje w technologie kosmiczne" wiele osób tylko ironicznie się uśmiecha. Niesłusznie, bo mamy się czym pochwalić w tej dziedzinie. W kosmos wysyłamy sporo rzeczy: od urządzeń do pomiarów rozbłysków gamma, przez precyzyjne odbiorniki czasu do... plazmowych napędów satelitarnych.
W Krakowie trwa Europejska Konferencja nt. Nauk Lotniczych i Kosmicznych EUCASS. To jedna z najważniejszych konferencji poświęconych badaniom naukowym w kosmosie. – W czasie konferencji odbędą się prezentacje najnowszych innowacyjnych technologii oraz spotkania z profesjonalistami branży lotniczej z całego świata – mówi Izabela Helbin, Dyrektor Krakowskiego Biura Festiwalowego, które jest operatorem ICE Kraków.
Polska ma się czym pochwalić
Wydarzenie odbywa się w naszym kraju, bo i nasza branża kosmiczna działa całkiem prężnie.
W ramach polsko-kanadyjsko-austriackiego programu BRIght Target Explorer (BRITE) powstały dwa pierwsze polskie satelity naukowe: Lem i Heweliusz. Ich zadaniem jest badanie największych i najjaśniejszych gwiazd naszej galaktyki w celu lepszego poznania ich wewnętrznej budowy. Za zbudowanie satelitów odpowiadają polscy inżynierowie i naukowcy z Centrum Badań Kosmicznych PAN i Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN.
Instrumenty optyczne
Z kolei firma Creotech Instruments opracowała na potrzeby projektu obserwacji rozbłysków gamma „Pi of the Sky” serię kamer CCD umożliwiających szybkie przetwarzanie i analizę danych, także w czasie rzeczywistym.
Kamery dostarczają naukowcom danych o powstawaniu czarnych dziur. Sieć zrobotyzowanych teleskopów umożliwia obserwację dużego obszaru nieba i może być także wykorzystywana do detekcji i monitorowania śmieci kosmicznych.
Systemy pomiaru czasu
Piktime Systems projektuje i buduje precyzyjne odbiorniki czasu, które pozwalają na porównywanie sygnałów satelitów nawigacyjnych, a następnie wyznaczenie różnicy wskazań ich zegarów. Z rozwiązań Piktime Systems korzysta laboratorium czasu głównej naziemnej stacji kontrolnej europejskiego systemu nawigacji satelitarnej Galileo we Włoszech (Galileo Control Centre, Precise Time Facility).
W firmie tej trwają też prace nad plazmowymi napędami satelitarnymi - mają one zapewnić satelitom mobilność umożliwiającą stabilizację i modyfikację (np. podnoszenie) orbit czy zmianę orientacji w przestrzeni. A w przypadku sond kosmicznych dalekiego zasięgu nowy napęd ma zagwarantować wymagany przyrostu prędkości w możliwie ekonomiczny sposób.
Silnik ten należy do grupy plazmowych akceleratorów typu Halla i od początku był projektowany z myślą o zastąpieniu uznawanego za „paliwo z wyboru” ksenonu. Zastosowanie kryptonu ma na celu znaczącą redukcję wysokich kosztów eksploatacyjnych układów ksenonowych.
Najciekawsze misje z udziałem polskich instrumentów badawczych:
CBK PAN opracowało na potrzeby misji Rosetta instrument MUPUS (MUlti PUrpose Sensor for surface and subsurface science). Instrument jest zaawansowanym mechanicznie manipulatorem, wyposażonym w penetrator, którego zadaniem było wbicie się w powierzchnię komety 67P/Czuriumow-Gierasimienko. Penetrator zawiera szereg detektorów, które pozwoliły na zbadanie własności fizycznych i składu jądra komety.
W zbudowanych kolejno kilku modelach urządzenia, w tym modelu lotnym, zastosowano szereg innych innowacyjnych technologii, których przydatność została potwierdzona przez testy. Należy tu szczególnie wymienić technologię transportu penetratora MUPUS z pokładu lądownika do gruntu (odległość ok. 1 m) bazującą na taśmach zwijanych, tworzących specjalny układ struktury manipulatora.
Cassini-Huygens
W Polsce opracowano oraz wytworzono czujnik do pomiaru temperatury i przewodnictwa cieplnego Sensor THP (Thermal Properties). Czujnik został zamontowany na pokładzie lądownika Huygens, który w styczniu 2005 roku wylądował na powierzchni Tytana – księżyca Saturna. Pomiary wykonane przez polskie urządzenie pozwoliły na poznanie właściwości powierzchni tego ciała niebieskiego.
Mars Express
Polscy inżynierowie opracowali system zasilania (Power Supply Unit) oraz skaner służący do wyznaczania kierunku pomiaru (Pointing System) dla Planetarnego Spektrometru Fourierowskiego (PFS). Zadaniem spektrometru jest analiza widma promieniowania odbitego i emitowanego przez powierzchnię i atmosferę Marsa.
Herschel Space Observatory
Teleskop wystrzelony w 2009 roku służy między innymi wyjaśnianiu powstawiania galaktyk i formowania się gwiazd oraz badaniu obłoków gazowo-pyłowych i materii komet. Polski wkład w budowę tego teleskopu jest istotny. W CBK PAN powstały kluczowe elementy Lokalnego Oscylatora dla heterodynowego spektrometru dalekiej podczerwieni (HIFI) – zaprojektowano i wybudowano blok HLCU (HIFI Local Oscillator Control Unit), który stanowi kompletny system zasilania, sterowania i kontroli Lokalnego Oscylatora.
Polski ślad na Marsie
Jedną z najbardziej spektakularnych misji planetarnych ostatnich lat jest misja Mars Science Laboratory. Robot planetarny Curiosity, przeznaczony do badania Marsa, wyposażony jest w przestrajany spektrometr laserowy, w skład którego wchodzą zaprojektowane i wyprodukowane przez firmę VIGO System niechłodzone detektory podczerwieni MCT. Zadaniem spektrometru jest zbieranie informacji o środowisku panującym na powierzchni Marsa.