Kiedy za uporczywe nękanie należy się odszkodowanie. Zazwyczaj to od kilku do kilkunastu tysięcy zł

Stalking – co to w ogóle jest

Policja rokrocznie wszczyna ok. 8-9 tysięcy postępowań z art. 190a z kodeksu karnego, czyli dotyczących uporczywego nękania i wykorzystania wizerunku. Wykrytych zostaje tylko część z nich; np. w ubiegłym roku 61,5 proc.

Uporczywe nękanie to dokuczanie, udręczanie i niepokojenie. Może to być np. ciągłe telefonowanie do ofiary, wysyłanie uporczywych SMS-ów, maili, śledzenie – także na portalach społecznościowych – kierowanie pod jej adresem gróźb, nachodzenie w domu czy miejscu pracy, włamywanie się do jej prywatnych miejsc, rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, robienie zdjęć bez czyjejś woli czy publikowanie na jej temat obraźliwych treści w internecie.

Kiedy wnosić o odszkodowanie za nękanie

Podany powyżej przykład pokazuje, że droga do uzyskania zadośćuczynienia za uporczywe nękanie nie jest ani prosta, ani szybka. Najpierw pokrzywdzony musi złożyć wniosek o podjęcie działań w celu ścigania stalkera. Potem jest sprawa w sądzie o przestępstwo z art. 190 a kodeksu karnego, w której musi zostać udowodnione, że ktoś przez swoje działanie wzbudził w innej osobie "uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie naruszył jej prywatność”.

Dlatego oceniając przestępstwo stalkingu sąd musi skonfrontować subiektywne odczuwanie zagrożenia przez osobę pokrzywdzoną nękaniem z wiedzą, doświadczeniem i psychologią reakcji ogółu społeczeństwa, by zobiektywizować opisany przed prześladowanego stan emocjonalny.

Robi to m.in. na podstawie opinii lekarskich czy innych dowodów potwierdzających pogorszenia zdrowia lub naruszenie dóbr osobistych. Tylko gdy są one dla sądu przekonujące, gdy potwierdza się, że doszło do stalkingu, poszkodowany może dochodzić odszkodowania za uporczywa nękanie. Ale jeśli stalker zostanie uniewinniony od zarzutu, sąd nie przyzna pokrzywdzonemu żadnego zadośćuczynienia.

W jakiej wysokości rekompensata za nękanie

Wniosek o odszkodowanie za stalking, wraz z podaną konkretną kwotą, powinien być napisany zgodnie z zasadami pism procesowych i zgłoszony podczas rozprawy głównej o uporczywe nękanie. Możliwe jest także ustne zawnioskowanie o odszkodowanie na rozprawie.

Sąd też może sam uznać, że w danej sprawie pokrzywdzonemu należy się rekompensata, zgodnie z art. 46 kodeksu karnego. Jak wysoka? To zależy od tego, jak długo trwał proces uporczywego nękania i jakie wyrządził komuś krzywdy.

Sądy biorą pod uwagę m.in.: rodzaj naruszonego dobra (czy doszło również do naruszenia nietykalności cielesnej), rozmiar doznanych krzywd, intensywność i czas trwania nękania, skutki działania stalkera i ich nieodwracalność (zaburzenia zdrowia psychicznego, utrata pracy, domu, życia towarzyskiego itp.), stopień winy sprawcy.

Jeśli nękanie sprowadza się do wysłania kilkudziesięciu SMS-ów czy maili z docinkami, sądy nie przyznają wysokich kwot, ale jeśli doszło do potwierdzonego przez lekarza pogorszenia zdrowia albo konieczności zmiany przez kogoś mieszkania, mogą wynosić całkiem sporo. Barbara Szopa, adwokat specjalizujący się w pomocy prawnej ofiarom przestępstwa uporczywego nękania, pisze na swoim blogu że sumy odszkodowań zazwyczaj oscylują w granicach kilku – kilkunastu tysięcy złotych.

Prawniczka przypomina, że na wysokość zadośćuczynienia nie ma wpływu to, w jakiej sytuacji materialnej jest stalker, czy jest bezrobotny lub też czy osiąga niewielkie dochody za pracę. Nie ma znaczenia, że jego zatrudnienie jest nieregularne, czy też, że jego pensja jest obciążona zajęciem komorniczym. Jeśli sąd zasądzi dana kwotę, ma ją poszkodowanemu wypłacić.

Warto dodać, że nie zawsze sąd zgadza się na kwotę roszczenia zaproponowaną przez poszkodowanego. Może bowiem uznać, że komuś należy się odszkodowanie niższe albo odwrotnie – wyższe.

Nękanie telefoniczne

Wydawać by się mogło, że dzwonienie do kogoś kilka, kilkanaście razy dziennie czy wysyłanie SMS-ów to taki mniejszy stalking, czyli taki, za który nie grozi duża kara. Nic bardziej mylnego – za uporczywe wydzwanianie też można pójść do więzienia i, jeśli sąd tak uzna, zapłacić odszkodowanie pokrzywdzonemu.

Ale ile razy trzeba dzwonić, by można było mówić o stalkingu? W prawie nie jest to nigdzie jasno określone. Sąd może za każdym razem inaczej ocenić uporczywość, czyli długotrwałość postępowania sprawcy. Inaczej będzie z pewnością podchodzić do wydzwaniania, które trwa wiele miesięcy i jest bardzo intensywne, po kilkadziesiąt telefonów na tydzień, a inaczej, gdy ktoś będzie kogoś nękał w ten sposób przez miesiąc, ale po kilka, kilkanaście razy dziennie.

Liczy się więc nie tylko, jak długo trwał proceder, ale jakie było jego natężenie i przede wszystkim skutki dla osoby. Adwokat Barbara Szopa na swoim blogu informuje, że sądy w ostatnim czasie zmieniają nieco podejście do długotrwałości stalkingu i uznają za niego działanie, które trwa nawet miesiąc czy dwa.

Za nękanie można też uznać uporczywe wydzwanianie do kogoś z reklamami, telemarketing. To de facto nieuczciwa praktyka rynkowa, za którą przedsiębiorcy grozi administracyjna kara pieniężna, nakładana przez prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Takie działanie można zgłosić także do UOKiK czy rzecznika konsumentów. Pomóc mogą także organizacje pozarządowe, np. Federacja Konsumentów.

Prześladowanie przez firmę windykacyjną

To wcale nierzadkie zjawisko, bo firmy odzyskujące długi nieraz działają wbrew prawu albo omijając prawo i w powszechnym odczuciu przed niczym się nie cofną. Nic więc dziwnego, że mając dostęp do adresu mailowego dłużnika, numeru telefonu czy informacji o miejscu zamieszkania, będą się starały to wykorzystać.

Ale o stalkingu będziemy mogli mówi dopiero wówczas, gdy działania te będą miały charakter uporczywy, np. gdy windykator będzie nachodził dłużnika w święta albo wydzwaniał po nocy.

W przypadku problemów ze spłacaniem długu, dane te trafiają do firmy windykacyjnej i służą jej do wywierania pewnego rodzaju nacisku na dłużniku. Ale uwaga: firma windykacyjna nie ma prawa przetwarzać danych zdobytych w inny sposób, np. przez śledzenie twojego konta na Facebooku czy Instagramie, obserwowanie forów i grup dyskusyjnych.

Jeśli więc windykator, mimo próśb, w dalszym ciągu nęka cię telefonami lub w inny sposób zakłóca twój spokój, poinformuj go, że w przypadku niezaprzestania tego działania złożysz zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa stalkingu. W niektórych przypadkach uporczywe żądanie spłaty długu może stanowić także przestępstwo groźby karalnej lub naruszenia miru domowego.

Jak się bronić przed nieuczciwymi praktykami?

Najpierw należy sobie odpowiedzieć na pytanie, czy działanie pracownika firmy windykacyjnej wychodzi poza zwykłe przypominanie o długu. Jeśli windykator budzi cię telefonami w środku nocy, stosuje groźby karalne, rozmawia o twojej sytuacji finansowej z osobami trzecimi, celowo cię upokarza, np. zostawia w drzwiach widoczną dla wszystkich informację o stanie zadłużenia, wypisuje obraźliwe komentarze pod twoimi postami w mediach społecznościowych, pora działać.

Jeśli nie pomoże, kolejnym krokiem jest wysłanie na policję lub do prokuratury zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. W przypadku wszczęcia postępowania karnego w grę wchodzi nie tylko pozbawienie wolności nękającej nas osoby, ale i odszkodowanie za doznaną krzywdę, jeśli złożymy stosowny wniosek do sądu. Niezależnie od postępowania karnego i tego, czy dojdzie do skazania, przeciwko windykatorowi można wnieść pozew do sądu cywilnego o zapłatę zadośćuczynienia.