Każda darowizna – nawet w najbliższej rodzinie – musi być odpowiednio udokumentowana. Warto pamiętać o kilku zasadach, by uniknąć w przyszłości kłopotów z urzędem skarbowym. Niezgłoszenie nawet wolnej od podatku darowizny grozi tym, że skarbówka zabierze nam aż 20 procent wartości prezentu. Jak prawidłowo rozliczyć darowiznę od brata?
Darowizna ziemi od brata jest zwolniona z podatku, ale trzeba pamiętać o kilku istotnych formalnościach Warren Wong / Unsplash
Przepisy dotyczące darowizn nie zmieniły się od kilku lat. W 2022 roku nie czekają nas więc żadne niespodzianki. Ale prawidłowe rozliczenie darowizn przysparza wielu osobom sporych kłopotów. Sprawdźmy jakich formalności należy dopełnić przy darowiznach w najbliższej rodzinie – na przykładzie brata.
W przypadku podatku od darowizny najwięcej zależy od tego, kto komu robi prezent. Można tu wyodrębnić kilka grup. W naszym przypadku istotna jest tzw. grupa zerowa, która ma najwięcej przywilejów. Bracia i siostry (również przyrodnie) należą do najbliższej rodziny. W tej – dość wąskiej - grupie przekazywanie darowizn nie wymaga zapłaty podatku.
Co ważne – darowizna może mieć postać pieniędzy, ale może to też być cokolwiek innego. Samochód, maszyna, mieszkanie czy ziemia – grunty budowlane bądź orne. To szczególnie ważne w tym drugim przypadku. Od kilku lat obowiązują w Polsce zaostrzone (potem liberalizowane) przepisy dotyczące obrotu gruntami rolnymi. W dużym skrócie: chodzi o to, że takie grunty mogą kupować jedynie osoby będące rolnikami indywidualnymi.
W przepisach mowa jest jedynie o kupowaniu, nie o darowiznach. W związku z tym brat siostrze, siostra bratu (konfiguracje są dowolne) może zgodnie z prawem podarować ziemię, w tym grunty rolne. Warto jednak pamiętać o pewnych niezwykle istotnych zasadach.
Kwota darowizny ma znaczenie
Jeśli chcemy obdarować rodzeństwo darowizną o wartości do 9 637 zł nie musimy tego nigdzie zgłaszać. Umowę darowizny można zawrzeć ustnie, pieniądze przekazać z ręki do ręki. Przekroczenie kwoty 9 637 zł wiąże się już z pewnymi obowiązkami. Zacznijmy od zasad ogólnych.
Po pierwsze: przekazanie pieniędzy nie może się odbyć gotówką z ręki do ręki. Musimy albo zrobić przelew bankowy, albo skorzystać z usług Poczty Polskiej i zrealizować przekaz pocztowy. W tytule wystarczy wpisać słowo „darowizna”.
Druga niezwykle istotna sprawa to powiadomienie urzędu skarbowego o darowiźnie. Mamy na to pół roku. Zgłoszenia dokonuje osoba obdarowana. Robi się to na formularzu SD-Z2.
Warto pamiętać, że im wyższa darowizna, tym większa szansa na to, że urzędnicy postanowią sprawdzić czy wszystko się zgadza. Warto więc mieć porządek w papierach.
Na zgłoszenie do urzędu skarbowego mamy 6 miesięcy od otrzymania spadku lub darowizny. Przekroczenie tego terminu spowoduje konieczność zapłaty podatku w pełnej wysokości, natomiast jeśli fakt otrzymania darowizny zostanie ujawniony w wyniku kontroli, stawka podatku wyniesie 20 proc. wartości nabytego majątku.
Uwaga – trzeba też pamiętać o tym, że darowizny się sumują. Prezenty otrzymywane od tej samej osoby są zliczane za ostatnich 5 lat. Jeśli więc ktoś chce swojemu bratu lub siostrze podarować 5 tysięcy w tym roku i 5 tysięcy w następnym, to w tym drugim roku obdarowany będzie musiał zgłosić ten fakt do urzędu skarbowego.
Czy można podarować bratu lub siostrze ziemię?
Tak, darowizna może mieć dowolną formę. Można komuś dać na przykład ziemię, cenne przedmioty, obraz Chełmońskiego. W przypadku gruntów niezbędne jest jednak zawarcie umowy w formie aktu notarialnego. Rodzeństwo nie zapłaci więc podatku, ale będzie musiało ponieść koszty u notariusza. Ceny nie da się określić, bo taksa zależy m.in. od wartości umowy.
Co zrobić, by nie zapłacić podatku od darowizny od siostry lub brata?
Ogólne zasady podatkowe w przypadku darowizn mówią o tym, że najbliższa rodzina podatku od darowizny nie płaci. Kto zalicza się do tego grona? Małżonkowie (czyli mąż i żona), zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierbowie, ojczymowie i macochy. Przez zstępnych rozumiemy potomków. W świetle prawa są nimi nie tylko biologiczne dzieci, naturalne wnuczęta, prawnuczęta, itd. Do grona zstępnych zalicza się także dzieci adoptowane (przysposobione), jak również dzieci uznane za własne oraz dzieci pochodzące spoza małżeństwa. To zastrzeżenie jest niezwykle istotne w przypadku rozliczania podatków od darowizn od i dla rodzeństwa. Dlaczego? Bo z przepisów jednoznacznie wynika, że przyrodni brat lub siostra są traktowani dokładnie tak samo jak rodzone rodzeństwo. Co więcej – adoptowane (w przepisach nazywane przyposobionymi) dzieci traktowane są na równi z rodzonymi i przybranymi.
Regulacje Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie wprowadzają „rodzajów” rodzeństwa, co oznacza, że pojęcie rodzeństwo należy rozumieć szeroko, zaliczając do niego zarówno rodzeństwo mające oboje tych samych rodziców (rodzone), jak też rodzeństwo mające wspólnego tylko jednego rodzica (przyrodnie). Dotyczy to też przysposobienia.
Wszystkie te osoby są dla siebie pełnoprawnym rodzeństwem. A to oznacza, że wszelkie darowizny pomiędzy nimi są zwolnione z podatku, o ile zachowane zostaną dość proste warunki wymienione wyżej.
Kiedy płacimy podatek od darowizny i ile on wynosi?
Warto też pamiętać, że darowizny – nawet od członków dość bliskiej, ale nie najbliższej, rodziny są już opodatkowane. Kwota zwiększa się wraz z wysokością darowizny i coraz dalszym stopniem pokrewieństwa.
Pierwsza grupa podatkowa to teściowie oraz zięciowie z synowymi. W przypadku tych osób zwolnienie z podatku dotyczy kwoty jedynie 9637 złotych. Od darowizn o wyższej wartości trzeba zapłacić podatek. Darowizna w wysokości od 9 637 zł do 10 278 zł oznacza konieczność zapłacenia 3 procent podatku. Darowizny warte od 10 278 zł do 20 556 zł wymagają zapłacenia 308,30 zł i 5 nadwyżki od kwoty 10 278 zł. Z kolei od darowizn wartych ponad 20 556 zł trzeba zapłacić już 822,20 zł i 7 proc. nadwyżki od tej kwoty.
Uwaga - od 27 października 2020 roku do grupy I należą także wychowankowie rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.
Do drugiej grupy podatkowej zaliczają się członkowie dalszej rodziny, czyli ciotki i wujkowie. Formalna wyliczanka prawna wymienia tu zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków oraz małżonków innych zstępnych.
Tutaj próg od którego trzeba zapłacić podatek wynosi 7276 zł. Od tej kwoty do 10 278 zł płaci się 7 proc. podatku. Z kolei od darowizny w przedziale 10 278 zł – 20 556 płaci się 719,50 zł plus 9 proc. nadwyżki od 10 278 zł. Powyżej 20 556 płacimy 1644,5 zł plus 12 proc. nadwyżki od tej kwoty.
Trzecia grupa podatkowa to dalsi członkowie rodziny oraz osoby niespokrewnione). Próg wartości darowizny od której płaci się podatek wynosi 4902 zł. Od tego progu do wartości 10 278 zł płaci się 12 procent podatku. Przedział 10 278 – 20 556 zł oznacza konieczność wysupłania 1233,40 zł oraz 16 procent od nadwyżki. Darowizna przekraczająca wartość 20 556 zł jest opodatkowana najsilniej – to 2977,90 zł plus aż 20 proc. nadwyżki od tej kwoty.
