Lizanie kamieni, nekrorobotyka i włosy w nosie. Zobacz Antynoble 2023

Co roku nieoczywiste prace naukowe budzą wesołość świata. A są to przecież nadal prace naukowe, publikowane w poważnych czasopismach. Impreza przyznania Ig Noble ma charakter satyryczny, ale nadal propaguje naukę i rozgrzewa wszystkich w oczekiwaniu na przyznanie faktycznej Nagrody Nobla. W tym roku niesławne nagrody i 10 bilionów dolarów (z Zimbabwe) przypadło na szczególnie dorodne prace. W tym Polaka!

Ig Noble w dziedzinie Chemii/Geologii

Na tym polu został wyróżniony Jan Zalasiewicz z Uniwersytetu Leicester w Wielkiej Brytanii. Otrzymał nagrodę za esej, w którym odniósł się do… praktyki lizania skał. Jakie ma zastosowanie? Otóż pozwala całkiem precyzyjnie sprawdzić, czy kamień jest skałą, czy może kawałkiem skamieniałej kości. Te ostatnie mają się przyklejać do języka. Dodatkowo rozcieranie kamienia między zębami może pomóc stwierdzić, czy skała zawiera glinę albo muł. A jeśli zwilżymy powierzchnię, to dodatkowo lepiej odróżnimy tekstury skamieniałości i minerałów.

Ig Noble w dziedzinie Zdrowia Publicznego

Nagroda trafiła w ręce urologa z Uniwersytetu Stanforda, Seung-min Parka. Wynalazł inteligentną latrynę, której czujniki mogą identyfikować daną osobę na podstawie unikalnych cech jej… odbytu. Latryna robi zdjęcia, kiedy ktoś siada na "dwójkę". Do tego zarejestruje, jak szybko wydalamy, śledząc proces za pomocą kamery. Oprócz tego kuriozalnego pomysłu, o dziwo latryna ma też dużo pożytecznych funkcji: może monitorować stan zdrowia danej osoby na podstawie analizy jej moczu i kału. Sprawdza je pod kątem oznak infekcji, cukrzycy, chorób.

Naukowiec ma również opracowany projekt wersji do badania Covid-19. Dzięki próbkom od użytkownika urządzenie przeprowadzi szybkie testy na obecność wirusa i wyniki prześle do smartfonu. To najlepszy dowód na to, że nawet Ig Noble mogą nieść za sobą coś pożytecznego.

Ig Noble w dziedzinie Inżynierii Mechanicznej 

Ten trafił w ręce zespołu z Rice University, który postanowił wykorzystać martwe pająki w miejsce mechanicznych narzędzi. Sami nazwali swój nowy obszar badań "nekrorobotyką". Otóż martwy pająk, co wielu z nas może potwierdzić, zwija się pośmiertnie. Uczeni postanowili użyć tego mechanizmu w roli chwytaków. 

Jest to możliwe, ponieważ pająki poruszają kończynami z pomocą hydrauliki. Jak pisze "Dziennik Naukowy" to możliwe dzięki głowotułowiu, który w działaniu przypomina "miech wypełniony płynem", a płyn ten (zwany hemolimfą) wysyłany jest do kończyn. Więc kiedy ciśnienie w odnóżach jest zwalniane, te się kurczą. 

Zrobiono z pająka "nekrorobota" z pomocą strzykawki oraz kleju. Igłę wprowadzono w głowotułów pajęczaka, umocowano hermetycznie klejem… i wystarczyło już tylko pompować powietrze. Zespół przetestował tak stworzone narzędzie m.in do usunięcia przewodu na płycie elektrycznej i odłączenia diody LED. Efektywność nekro-chwytaka zależy oczywiście od masy samego pająka. 

Literacka nagroda Ig Nobla

Została przyznana za badanie zjawiska jamais vu, czyli przeciwieństwa déjà vu - kiedy coś znanego uznajemy za zupełnie nową rzecz. Zbadał je zespół z Uniwersytetu w St. Andrews i udowodnił, że da się je odtworzyć w warunkach laboratoryjnych.

Dokonali tego poprzez zebranie grupy ochotników i kazanie im powtarzania w kółko tych samych słów. Po 30 powtórzeniach na piśmie, co trwało minutę, uczestnicy zaczęli czuć się dziwnie. Pojawiło się wrażenie, że słowa tracą na znaczeniu i zaczynają być "niewłaściwe". Co ciekawe, znaleziono potencjalną korelację między dwoma zjawiskami - osoby badane zgłaszające doświadczenia déjà vu znacznie częściej zgłaszały odczuwanie jamais vu. 

Ig Noble z Medycyny

Nagrodę z medycyny otrzymał zespół naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvinie za… badanie włosów w nozdrzach zwłok. A konkretnie, czy we wszystkich jest taka liczba włosów. Skąd w ogóle taki pomysł?

– Informacje, których potrzebowaliśmy, nie były dostępne w podręcznikach z zakresu anatomii, dlatego postanowiliśmy dowiedzieć się tego na własną rękę – powiedziała kierująca pracami Natasha Mesinkovska. Naukowcy chcieli dowiedzieć się więcej o łysieniu plackowatym, czyli wypadaniem włosów, też m.in. w nosie.

Do badania wykorzystano 20 zwłok (10 mężczyzn i 10 kobiet) ze szkoły medycznej ich uniwersytetu. Włosy liczono w każdym nozdrzu i mierzono taśmą mierniczą. Nie trzymam was już w niepewności i zdradzam wyniki: średnia liczba włosów w nosie na jedno nozdrze wynosi od 120 do 122. 

Ig Noble z Fizyki

Ig Noble z Fizyki otrzymał zespół badaczy za "pomiar stopnia, w jakim mieszanie się wód oceanu ma wpływ na aktywność seksualną sardeli". Wykazali, że żywe organizmy mogą skutecznie mieszać wodę w oceanach. W 2018 zarejestrowane intensywne turbulencje, których sprawcą były harcujące sardele europejskie. 

Co to ma do fizyki? Badanie nad mieszaniem się oceanów jest kluczowym obszarem badań w nauce o klimacie. Wpływa to na takie właściwości wody jak temperatura, zasolenie, natlenienie czy ilość składników odżywczych.

Ig Noble w dziedzinie Komunikacji

W dziedzinie komunikacji nagrodzono badania "aktywności umysłowej ludzi, którzy są ekspertami w mówieniu wstecz". Krótko i na temat. Badacze uznali to za okazję, do dowiedzenia się o tym, jak mózg przetwarza sekwencjonowanie fonemów. Do testu wybrano dwóch mężczyzn z tym szczególnym talentem, którzy rozmawiali po hiszpańsku, oraz zrekrutowano grupę kontrolną 18 innych mężczyzn.

Ig Noble w dziedzinie Żywienia

Tutaj przeprowadzono eksperymenty, czy naelektryzowane pałeczki i słomki od napojów mogą zmienić smak jedzenia. Badania prowadziły Homei Miyashita i Hiromi Nakamura, wzmacniając smak za pomocą stymulacji elektrycznej. Inspiracją miał być… sum, który ma kubki smakowe na całej powierzchni ciała. Postawiono więc pytanie, czy da się wzmocnić nasz zmysł smaku. Badania przeprowadzono z elektrodami i regulowanym napięciem.

"Celem naszego systemu jest uzyskanie nowej warstwy języka, która potrafi wykryć smaki, których wcześniej nie mogliśmy wyczuć" – podsumowali japońscy naukowcy.

Ig Noble w dziedzinie Edukacji

Nagrodę przyznano za badania nad nudą nauczycieli i uczniów. Problemu chyba nikomu nie trzeba wyjaśniać, szczególnie na początku września. Naukowcy sprawdzili, czy nudzący się nauczyciel wpływa na znudzenie uczniów. W badaniach wzięło udział w sumie 437 uczniów i 17 nauczycieli z dwóch szkół średnich w Hongkongu. Przez dwa tygodnie uczestnicy prowadzili dziennik i zapisywali stopień nudy, a uczniowie dodatkowo mieli oceniać czy ich zdaniem nudzą się nauczyciele. Odpowiedź brzmi: tak. 

Naukowcy sprawdzili jeszcze, czy studenci spodziewający się nudnego wykładu są częściej znudzeni w jego trakcie. Tutaj również potwierdziły się eksperymenty.

Ig Noble z Psychologii

To wyróżnienie otrzymał psycholog Stanley Milgram. Przeprowadził eksperyment, by ustalić, ilu przechodniów zatrzyma się, by spojrzeć w górę, kiedy inni zaczną to robić. 

Na sygnał na obszar obserwacji (50 metrów nowojorskiej ulicy) wchodził wyznaczony "tłum bodźcowy", składający się z różnej grupy osób. Ci ludzie zatrzymywali się, patrzyli w górę przez minutę, a potem rozpraszali się na kolejny sygnał. I okazało się, że im większa była grupa patrzących w górę, tym więcej kolejnych osób podnosiło wzrok. Milgram i współautorzy projektu podkreślili, że gdyby przedstawiana w górze scena była ciekawsza, na pewno byłoby więcej reagujących.

Ig Noble to nie powód do wstydu

Na tym wydarzeniu tradycyjnie nagrody wręczają laureaci Nagrody Nobla. Prześmiewczy charakter promuje naukę w sposób pozytywny. Przez wielu odbierany jest lepiej niż viralowe sensacje, jak miało to miejsce z historią nadprzewodnika LK-99, którego autorzy zostali okrzyknięci potencjalnymi noblistami. Zespół z Korei Południowej niedawno zapowiedział, że będzie kontynuował pracę nad swoim materiałem.