Cukrzyca tylko w Polsce każdego roku pozbawia życia ponad 21 tysięcy osób. 3,5 miliarda złotych wydajemy rocznie na leczenie cukrzycy. Drugie tyle na leczenie jej powikłań.
Metformina oraz intensywna insulinoterapia przyniosły w ostatnich latach znaczną poprawę stanu zdrowia pacjentów oraz zmniejszenie liczby powikłań. Kluczowym elementem leczenia oraz zapobiegania cukrzycy nie są jednak leki. Kluczem do wygrania z chorobą jest zmiana stylu życia. Zmiana dotycząca zarówno osób dotkniętych już chorobą, jak i całego społeczeństwa.
Oznacza to nowe nawyki żywieniowe, bardziej aktywny tryb życia i większe skupienie na badaniach przesiewowych (przed chorobą) oraz monitorowaniu poziomu cukru we krwi (u cukrzyków). Mamy więc przed sobą od lat te same wyzwania: jak skłonić populacje chorych do większej dbałości o przebieg leczenia. A nas – tych zdrowych (czy aby na pewno? Kiedy ostatnio badałaś/badałeś swój poziom cukru we krwi?) – do odpowiedniej diety i sportu.
Moje spojrzenie na cukrzycę będzie dziś dość wybiórcze. Skupię się wyłącznie na aspektach związanych z możliwością wykorzystania nowych technologii na każdym z etapów choroby. I tylko z polskiej perspektywy. Zacznijmy najwcześniej jak to tylko możliwe – od prewencji.
Muszę przyznać, że w stosunku do rozwiązań IT wdrażanych np. w Kanadzie, USA czy w Niemczech pozostaje u nas wiele do zrobienia. Kampanie edukacyjne wciąż bazują na klasycznej metodologii. Dominują plakaty, ulotki i broszury reklamowe. Używamy metod o wątpliwej skuteczności – przemawiają one być może jeszcze do pokolenia X, ale do Y? Już raczej nie.
Wczesna diagnostyka jest równie kluczowa – prawie połowa chorych nie wie, że cierpi na cukrzycę. Ciekawe wydarzenia lokalne organizują studenci medycyny zrzeszeni w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Studentów Medycyny IFMSA-Poland. W czasie ostatniego finału WOŚP (2015) dwa zespoły badały przesiewowo w kierunku cukrzycy w Krakowie i w Warszawie. Łącznie kilkunastu wolontariuszom udało się przebadać około 3000 osób. Ta fantastyczna praca bez rozwiązań systemowych wciąż jest tylko kroplą w morzu potrzeb.
Edukacja pacjentów wpływa na przebieg choroby i jakość życia. Tu także nowe technologie powinny być używane. Czy są?
W polskiej sieci jest dość sporo serwisów www poświęconych cukrzycy. Można wśród nich wymienić np. serwis Mojacukrzyca.org - bardzo duży i pełen aktualności portal dla cukrzyków. Producenci leków i glukometrów wykorzystują serwisy video (np. serwis firmy Accu Check) do edukacji o chorobie. Chorzy mają także dostęp do grup i stron na portalach społecznościowych. Wciąż jednak nie ma jednego dobrego rozwiązania w formie aplikacji mobilnej dla cukrzyków. Z polskich aplikacji NaszaCukrzyca to rozwiązanie kompleksowe, ale wciąż lepiej działa serwis www niż aplikacja (od roku żadnej aktualizacji). Wśród najlepszych światowych rozwiązań (dostępnych także po polsku) wybija się MyDiabetes. Naprawdę solidna i kompleksowa aplikacja.
Firma esMD powstała w 2011 roku dla realizacji projektu polegającego na budowie portalu i oprogramowania – Health PROFile (HPF). Celem portalu jest automatyzacja monitoringu i przetwarzania parametrów zdrowotnych osób chorych na cukrzycę, co znacznie ułatwi prowadzenie terapii. Tak powstał portal monitorujcukrzyce.pl oraz aplikacja mobilna. System umożliwia prowadzenie dziennika cukrzycy (pomiary glikemii, ćwiczenia, posiłki). Wydaje się jednak, że system nie działa w pełni (np. nie działają quizy na stronie www).
Aż 22,2% chorych na cukrzyce zgłasza umiarkowane problemy z samoopieką (w stosunku do 7,6% osób bez cukrzycy). Duże problemy dotykają trzech na każdych stu chorych (i odpowiednio tylko 0,5% nie chorujących na cukrzycę). Prawie 62% pacjentów leczonych insuliną zgłasza umiarkowane problemy z poruszaniem się. Co więcej ponad połowa z tych chorych ma problemy z codzienną aktywnością. Jest to doskonałe pole dla interwencji przy użyciu nowoczesnych technologii.
Dołączyć do tego należy problemy wynikające bezpośrednio z choroby. Wahania poziomu cukru w górę (hiperglikemia) w dłuższej perspektywie odbijają się negatywnie na funkcjach układu nerwowego, sercowo-naczyniowego. Epizody hipoglikemii mają z kolei fundamentalne znaczenie dla pacjentów w kwestii ich fizycznego i psychicznego funkcjonowania w społeczeństwie. Każdy aspekt życia może być utrudniony z powodu niskiego poziomu cukru we krwi – prowadzenie samochodu, zatrudnienie, podróże czy uprawianie sportów i hobby.
Mamy więc poważny problem związany z koniecznością odpowiedniego nadzoru nad przebiegiem choroby i leczenia. Dla rozwiązania takich właśnie problemów w firmie Diabdis powstaje narzędzie integrujące. Wyniki badania poziomu cukru przesyłane są do serwisu, gdzie prowadzony jest dziennik chorego. Jego stan jest monitorowany, nadzór pełni oprogramowanie i specjaliści. Sam pacjent otrzymywać ma powiadomienia na swój telefon – cenne porady jak lepiej zapanować nad chorobą.
Równie istotne jest dbanie o jakość posiłków oraz pilnowanie zbieżności dawek insuliny z posiłkami. Naprzeciw chorym wychodzi firma Medtronic, która polskim pacjentom udostępnia aplikację: Kalkulator wymienników.
Nie wolno zapomnieć również o otyłości. Średni koszt leczenia pacjenta z poważną otyłością jest prawie dwukrotnie większy niż pacjenta o prawidłowej masie ciała. Sama otyłość zmienia przebieg choroby i skutkuje gorszymi rokowaniami tych pacjentów. Z każdym dodatkowym kilogramem rośnie ryzyko zgonu na zawał. Pomocą dla chorych z otyłością i nadwagą mogą być aplikacje mobilne umożliwiające prowadzenie diety. Dieta PL jest tutaj dość dobrym krajowym przykładem. Przy czym niestety wciąż bez porad dla cukrzyków. Wśród aplikacji zza granicy dostępne są i takie integrujące informacje z wagi (bluetooth) wprost z danymi o diecie. Na polskie rozwiązania musimy jeszcze poczekać.
W edukacji nie wolno zapominać o pacjentach najmłodszych. Cukrzyca typu 1 zmienia ich życie, zmusza do kontroli swojego stanu zdrowia oraz przywiązuje do urządzeń (glukometru, pompy insulinowej). Aby ich oswoić z tym światem konieczne jest używanie narzędzi, które będą dla nich zrozumiałe. Na przykład gier. Taką propozycję ma grupa projektantów skupiona w Anatomia.co. Budują oni narzędzie edukacyjne, które pozwoli dzieciom zapoznać się z cukrzycą oraz wesprze je w budowaniu pozytywnych nawyków. Trzymam kciuki!