Przeczytałem dziś hasło, które powinno stać się mottem każdej osoby i instytucji parającej się edukacją:
W czasach Google uczenie faktów nie ma sensu, dlatego uczymy myśleć.
Ktoś (autor niestety nieznany) bardzo trafnie oddał to, co jako trenerzy, pracodawcy i rodzice czujemy od dłuższego czasu, o czym stale dyskutujemy i co wdrażamy w życie podczas naszych szkoleń, a czego do tej pory nie umieliśmy tak trafnie wyartykułować. Kluczowe umiejętności które pomagają, czy to na kolejnych szczeblach edukacji, czy też w życiu zawodowym, a nawet prywatnym, to: kreatywne i samodzielne podejście do stawianych problemów, zadań i zagadnień; współpraca i praca grupowa; skuteczne i optymalne planowanie i organizowanie własnej pracy; umiejętne korzystanie z różnych źródeł informacji oraz integrowanie wiedzy i klasyfikowanie informacji z punktu widzenia celów; przygotowanie i prowadzenie prezentacji i innych wystąpień publicznych; formułowanie i wyrażanie własnych opinii.
Jeśli by rozszerzyć nieco perspektywę, można zauważyć, że wszystkie te umiejętności i kompetencje są tożsame z wymaganiami stawianymi przed kierownikami projektów, a kompleksowe zadanie-problem do rozwiązania, które jest ograniczone w czasie, ma dać konkretny efekt o ustalonej jakości, to projekt. Słowo projekt jest słyszane wszędzie, odmieniane przez wszystkie przypadki. Wszyscy robią projekty, pracują w projektach, zarządzają projektami. Nie lubię tego słowa, mimo, że jestem zawodowym kierownikiem projektów (czy też project managerem) i mimo, że sam go używam. Moja awersja do tego słowa jest w zasadzie awersją do jego niepoprawnego użycia i błędnego rozumienia. Zatem ustalmy raz na zawsze, projekt to językowa kalka z angielskiego, której najlepszym polskim odpowiednikiem jest słowo przedsięwzięcie i w tym znaczeniu używam tego słowa.
Dzisiejsi uczniowie, częściej niż kiedykolwiek, uznają szkołę za nudną i bezsensowną. W epoce internetu dającego niezwykłą łatwość i szybkość dostępu do wiedzy (zostawmy na osobny wywód jakość tej wiedzy… tą wartościową też jest w miarę łatwo odszukać), nauczyciel przestaje być autorytetem w swojej dziedzinie. Ten stan powoduje także sam przyrost ilości wiedzy, który wprowadza konieczność wąskich specjalizacji. Z jednej strony mamy zatem uczniów niezaangażowanych, kontestujących rzeczywistość i system edukacji, z drugiej coraz więcej jednostek wybitnych głęboko zainteresowanych danym zagadnieniem lub przedmiotem, których wiedza wykracza częstokroć poza to, co wie i potrafi nauczyciel. Stąd, zaryzykuję stwierdzenie, że skończył się czas tradycyjnej szkoły
przekazującej wiedzę w formie wykładu, kształtującej umiejętności metodą powtarzania i zapamiętywania zadanych fragmentów materiału, czy rozwiązywania schematycznych zadań.
Doświadczenie tysięcy nauczycieli na wszystkich szczeblach edukacji i we wszystkich obszarach, poparte badaniami, potwierdza, że istnieje lepsza, bardziej efektywna i dopasowana do dzisiejszych czasów metoda nauczania. Mimo, że pomysł nie jest nowy. Pierwsze wzmianki w literaturze pojawiają się już z końcem XIX w. (John Dowey – My Pedagogical Creed). To metoda uczenia przez wykonywanie (ang. learning by doing). Po stu latach naukowcy odkurzyli ten pomysł, rozszerzyli i stworzyli metodykę Project Based Learning.
W polskiej literaturze pedagogicznej opisywana jest podobny sposób nauczania – metoda projektu. Kładzie jednak ona nacisk głównie na proces edukacji, praktycznie nie zajmując się zagadnieniami z zakresu zarządzania projektami. Tymczasem, w mojej ocenie, to właśnie dogłębne zrozumienie przez nauczyciela, a następnie przekazanie uczniom, zasad którymi, rządzi się świat projektów/przedsięwzięć jest podstawą sukcesu w Nauczaniu Przez Projekty.
Swoją drogą… czy ktoś z Was słyszał kiedyś, żeby w jakiejś szkole uczono metodą projektu? Przypuszczam, że po tak postawionym pytaniu zbiorę gromy od nauczycieli pracujących w ten sposób, jednak, ja nie słyszałem. A nie dość, że tematyką szkoleniową zajmuję się od kilku ładnych lat, to w rodzinie i wśród znajomych mam wiele osób uczących w różnych szkołach. Pobieżne przeszukanie polskich zasobów Internetu praktycznie nie daje wyników pozwalających stwierdzić, że metoda projektu jest wykorzystywana w praktyce. Szkoda, bo nadszedł czas Nauczania Przez Projekty (Project Based Learming)
W 1969 r. Edgar Dale opublikował wyniki badań nad skutecznością uczenia i zapamiętywania. Wynikiem badań Dale’a jest tzw. stożek doświadczenia, pojawiający się w polskiej literaturze pod nazwą trójkąta efektywności zapamiętywania.
Podobnie przedstawia się „piramida uczenia”, której autorstwo przypisuje się National Training Laboratories - Durham University Business School, jednak sama instytucja nie potrafi potwierdzić autorstwa i autentyczności prezentowanych danych, stąd pominiemy ten dowód, choć stawia uczenie metodą wykładu w jeszcze gorszym świetle (rzekomo 5% wiedzy zostaje nam po wykładzie w głowach).
Już Konfucjusz stwierdził: Powiedz mi, a zapomnę, pokaż mi, a zapamiętam, pozwól mi zrobić, a zrozumiem. I właśnie „pozwalaniem na robienie” jest PBL.
Nauczanie Przez Projekty / Project Based Learning (PBL), to metoda przekazywania wiedzy, kompetencji i umiejętności przez samodzielną pracę uczniów/słuchaczy/uczestników szkoleń przez pewien okres czasu i znalezienie odpowiedzi lub rozwiązania angażującego i kompleksowego pytania, problemu lub wyzwania – czyli realizację projektu.
Pracując w PBL uczniowie są aktywni, a nie pasywni; projekt angażuję ich serca i umysły i prowadzi wprost do odniesień nabywanej wiedzy i umiejętności do realnego świata. Zastosowanie PBL powoduje, ze szkoła bardziej angażuje uczniów.
PBL poprawia proces uczenia się. Po ukończeniu projektu uczniowie rozumieją materiał głębiej, pamiętają czego się nauczyli i zachowują tą wiedzę dłużej niż zazwyczaj w przypadku tradycyjnego wykładu. Ze względu na to, uczniowie którzy w wyniku zastosowania PBL opanują materiał potrafią lepiej zastosować to co wiedza i potrafią w nowych sytuacjach.
PBL buduje umiejętności sukcesu pomocne na kolejnych szczeblach nauki, kariery i życia. W XXI wiecznym zakładzie pracy i szkole, sukces wymaga więcej niż tylko podstawowej wiedzy i umiejętności. W projekcie uczniowie uczą się jak przejmować inicjatywę i odpowiedzialność, budować pewność siebie, rozwiązywać problemy, pracować w grupach, przekazywać pomysły i zarządzać sobą bardziej efektywnie.
Standardy Common Core (amer. standard nauczania matematyki) i inne dzisiejsze standardy uwydatniają rzeczywiste zastosowania wiedzy i umiejętności i rozwijają umiejętności niezbędne do odniesienia sukcesu jak krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów, współpraca, komunikacja za pomocą różnych mediów a także umiejętności przemawiania i prowadzenia prezentacji. PBL jest efektywnym narzędziem do osiągnięcia tych celów.
PBL daje uczniom możliwość używania nowinek technologicznych. Uczniowie są z nimi zaprzyjaźnieni i lubią używać różnych narzędzi technologicznych, które świetnie wpisują się w projekty realizowane w ramach PBL. Za pośrednictwem technologii nauczyciele i uczniowie nie tylko mogą znaleźć jakieś zasoby i informacje i stworzyć produkty, ale także współpracować efektywniej, łączyć się ekspertami, partnerami i odbiorcami na całym świecie.
PBL sprawia, że uczenie jest przyjemniejsze i daje większą satysfakcję. Projekty pozwalają nauczycielom pracować bliżej z aktywnymi zaangażowanymi uczniami, którzy wykonują wysokojakościową, konkretną pracę i w wielu przypadkach odkrywają na nowo radość uczenia razem z uczniami.
PBL łączy uczniów i szkoły z lokalnymi społecznościami i rzeczywistym światem. Projekty dostarczają uczniom inspirujących możliwości, przez rozwiązywanie realnych problemów i wskazywanie rzeczywistych problemów. Uczniowie uczą się jak wchodzić w interakcje z dorosłymi i organizacjami, poznają miejsca pracy i prace dorosłych, i mogą rozwijać swoje zainteresowania zawodowe. Rodzice i członkowie lokalnych społeczności mogą być zaangażowani w projekty.
Buck Institute for Education (BIE) „Złoty Standard PBL: Kluczowe Elementy Budowania Projektu” zawiera następujące elementy:
- Kluczowa Wiedza, Zrozumienie i „Success Skills” – Projekt jest zogniskowany na celach edukacyjnych, na tym jaką wiedzę i umiejętności mają opanować uczniowie, zarówno w zakresie podstawy programowej a umiejętności jak krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów, współpraca, i samozarządzanie.
- Wyzwanie: Problem lub Pytanie – Projekt jest obramowany przez istotny problem do rozwiązania lub pytanie do odpowiedzenia, na odpowiednim dla uczniów poziomie wyzwań.
- Stałe Pytanie – Uczniowie są zaangażowani we wnikliwy, rozszerzony proces zadawania pytań, wyszukiwania zasobów i łączenia informacji.
- Autentyczność – Projekt odnosi się to rzeczywistego świata, zadania, narzędzia, standardy jakości lub wpływ – lub przemawia do osobistych spraw, zainteresowań czy problemów na które napotykają uczniowie w życiu.
- Głos i Wybór Uczniów – Uczniowie podejmują pewne decyzje odnośnie projektu, w szczególności decydują o tym, jak będą pracować i co stworzą w wyniku projektu.
- Refleksja – Uczniowie i nauczyciele zastanawiają się nad procesem nauczania, jego efektywnością, ich dochodzeniem do wyników, pracą w projekcie i jej jakością, przeciwnościami i sposobami w jakie je pokonywali.
- Krytyka (analiza krytyczna) i Korekta – Uczniowie dają, otrzymują i używają informacji zwrotnych żeby poprawić proces pracy w projekcie i jego produkty.
- Publikacja – Uczniowie publikują wyniki swojej pracy poprzez prezentacje, wystawy i/lub przedstawienie wyników swojej pracy szerzej niż na forum klasy/grupy.