"POIG 8.1 to mój największy błąd biznesowy". Kacper Sulisz od siedmiu lat czeka na przelew z PARP

Jest maj 2016 r. Siedem lat później Kacper wciąż czeka na pieniądze z PARP. Aplikacje już dawno stworzył, lecz głównie za pieniądze z własnej kieszeni. Zamiast obiecanej dotacji dostał natomiast powiadomienie o wszczęciu postępowania administracyjnego. Ma zwrócić PARPowi... 30 tysięcy zł odsetek. Jak to możliwe?

Za unijne pieniądze Kacper miał stworzyć dwa projekty: myrecco, serwis z rekomendacjami dla znajomych oraz uirocket, która miała pomagać w błyskawicznym tworzeniu interaktywnych prototypów aplikacji mobilnych. Kłopoty ma dziś z obiema, mimo zrealizowanych w 100 proc. wskaźników oraz rezultatów projektu.

Przedsiębiorca podpisał umowę, dostał zaliczkę, zakasał rękawy i wziął się do pracy. Z powodzeniem przechodzi przez pierwszą kontrolę z kwietnia 2012 r. W informacji pokontrolnej Kacper dostaje jedynie uwagi nt. dokumentacji księgowo-finansowej. Przesyła wyjaśnienia.

Bez zarzutów kończy się także druga rewizja w grudniu 2012 r. Na początku stycznia 2013 dostaje informację, że – stworzona e–usługa posiada wszystkie funkcjonalności opisane we wniosku o dofinansowanie, projekt został zrealizowany zgodnie z harmonogramem. Kontrolerzy nie mieli żadnych uwag do kwalifikacji wydatków.

Dwa lata później okazuje się, że ówczesna decyzja do niczego PARP–u nie zobowiązuje. Po dwóch latach absolutnej ciszy od ostatniej korespondencji, 20 marca 2015 roku, Kacper dostaje kolejne pismo z PARP, w którym agencja zmieniła zdanie. W trzecim roku okresu trwałości projektu, „w wyniku ponownej kontroli” dokumentacji projektowej, agencja nabrała jednak wątpliwości nt. kwalifikowalności wydatków sprzed lat, kilka razy już zatwierdzonych, i tego, czy projekt był realizowany zgodnie z umową.

Ekspert jednak nie przyjął zaproszenia, agencja postawiła na swoim. Kody zostały wysłane. Na tym się nie skończyły pretensje PARP. W lipcu 2015 roku, a więc pod koniec okresu trwałości projektu, urząd stwierdził, że „to jest niedopuszczalne że w projekcie jest domena ‘.com’, a powinna być ‘.pl’". Zdziwieniu Kacpra nie było końca, zwłaszcza, że adres domeny znany był od dobrych pięciu lat.

Kacper wysłał pismo do PARP z propozycją spotkania w siedzibie PARP, by ustalić źródła wątpliwości PARP oraz czego oczekuję. – Chciałem się spotkać z urzędnikiem w PARP, żeby mi ktoś powiedział, czego nie ma w tej dokumentacji i co mam zrobić, aby temat zamknąć – mówi Kacper. Agencja odmawia spotkań i każe wysyłać sobie pisma. I tu warto zauważyć, że beneficjenci mają na odpowiedź – tydzień (pod rygorem rozwiązania umowy o dofinansowanie lub utrudnianie / odmowa współpracy), agencja – miesiąc lub czasem 60 dni, ale gdy nie odpowie przez pół roku – nic się nie dzieje. – Jeżeli obowiązek odpowiedzi nie wynika z umowy, to wchodzimy tylko w obszar lojalności kontraktowej i tej można dochodzić przed sądem cywilnym – przyznaje w rozmowie z INN:Poland radca Kamil Ciupak. Kacper ze swojej strony dodaje: – Spodziewałbym się, że agencja, która ma w nazwie rozwój przedsiębiorczości, będzie mi pomagała w jego rozwoju, a w najlepszym wypadku najnormalniej w świecie nie przeszkadzała. – mówi nam Kacper.

Firma za każdym razem składała wyjaśnienia, wreszcie PARP je zaakceptował.

Mijają miesiące, ale pieniądze, mimo deklaracji agencji, nie wpływają na konto. Wreszcie przedsiębiorca otrzymuje list od tzw. RIF, czyli Fundacji Małych i Średnich Przedsiębiorstw. W przypadku projektów unijnych, w tym właśnie z POIG 8.1., RIF jest instytucją podległą pod PARP, która pomaga agencji w wypłacaniu pieniędzy beneficjentom.

W marcu 2016 r. RIF pisze, że wniosek o płatność został zaakceptowany (tak jak twierdził PARP w grudniu), ale obcięte zostają wydatki za wynagrodzenia, a umowa sprzed 6 lat jest – nieważna, ponieważ Kacper nieprawidłowo ją zawarł. Kacprowi opadają ręce. Siedem lat batalii, liczne kontroli z ramienia PARP i RIF, żadnych zarzutów do podpisanych umów, które urzędnicy widzieli już wiele razy. Po niemal sześciu latach (namysłu?) RIF uznaje jednak, że obniży transzę, bo przedsiębiorca zawarł "niepoprawnie" umowę o dzieło w... listopadzie 2010 r.

To jednak nie koniec koszmaru przedsiębiorcy. RIF nie zauważył, drobiazg, że umowa, którą uznał, wyręczając sąd, za nieważną, jest na sumę… 40 tysięcy, bo umowy były dwie. Najpierw ta pierwsza, na 40 tysięcy, potem kolejna, do której nikt nie zgłaszał żadnych uwag, na 140 tysięcy zł. Ale RIF jednym pismem odebrał razem 180 tysięcy, wyrzucił wydatki dotyczace wynagrodzeń. Uznali, że nie wszystkie wydatki zostały zrealizowane, dlatego kwota nierozliczonej zaliczki jest taka a nie inna.

Taki wniosek trafia do RIF, który go kontroluje. Jeśli go zaakceptuje, wniosek przejmuje PARP. W chwili, gdy agencja nabiera wątpliwości co do merytoryczności wniosku, jak to było w przypadku Kacpra, sprawa trafia z powrotem do RIF. Ten ma obowiązek zbadania sprawy, ostateczna decyzja należy jednak do PARP.

W chwili, gdy wniosek trafia na kontrolę merytoryczną do agencji, trafia on w próżnię czasową. Jego status jest nieokreślony, nie jest on bowiem ani wstrzymany, ani zaakceptowany, ani nie wiadomo, kiedy jego losy zostaną rozstrzygnięte. Sito organizacyjne po stronie instytucji pośredniczących nie ma żadnych konsekwencji, natomiast po stronie przedsiębiorców – lepiej nie spóźnić się ani jednego dnia, lepiej, żeby nawet poczta nie spóźniła się z dostarczeniem dokumentacji (czasem liczy się data stempla, a czasem - data dotarcia do agencji), bo kary mogą być horrendalne.

Czy można się od tej decyzji odwołać? Nie wiadomo, RIF nie informuje. Jak wysokie są koszty prawne dochodzenia sprawiedliwości w sądzie? Według Kamila Ciupaka – od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Krzysztof Piecha, wykładowca SGH (wykłada startup technologiczny), były ekspert PARP, asesor wniosków o dofinansowanie usłyszał od innej kancelarii – 50 tys. zł. – Który start–up jest w stanie wygospodarować 50 tys. zł, żeby nie stracić 500 tys. zł? - pyta.

To nie koniec historii. Mamy dla Was wisienkę na torcie. W maju Kacper odebrał informację, że zostaje wszczęte przeciwko niemu postępowanie administracyjne o zwrot odsetek od zaliczki, 30 tys. zł. Machina ruszyła, choć natychmiast się odwołali. Kto za tym stoi? Zdaniem byłego pracownika obu instytucji, który woli zachować anonimowość, RIF nie ma takich uprawnień, musiał to być PARP, mimo, że jeszcze w grudniu poinformował Kacpra, że wszystko jest w porządku i że wkrótce zostaną wysłane pieniądze.

Inn:Poland zwrócił się więc do ekspertów z pytaniem, czy PARP faktycznie może zmienić swoje decyzje z przeszłości. – To jest tak jak z urzędem skarbowym, może wydać zaświadczenie, że nie ma zaległości, a potem stwierdzić, że jednak są – potwierdza Krzysztof Piecha. Sam również zna podobny przypadek. – Spotkałem się z sytuacją, że wszystkie zalecenia pokontrolne zostały spełnione, nie było żadnych wątpliwości, a potem PARP stwierdził, że wniosek w ogóle nie został zrealizowany i żąda zwrotu pół miliona. I w tym momencie powstał problem, bo projekt był już zrealizowany, pieniądze wydane, podatki płacone.

Na pytanie, czy PARP może być niezwiązany swoimi wcześniejszymi decyzjami oraz zaakceptować wniosek a potem obniżyć koszty kwalifikowalne i w konsekwencji obciąć dofinansowanie, Kamil Ciupak wyjaśnia, że jedynym prawnym środkiem kwestionowania takiego postępowania jest postępowanie cywilne.

– RIF jest instytucją działającą na zlecenie PARP, z upoważnienia PARP. Więc w praktyce wydaje się mi się, że tak poważna decyzja powinna być konsultowana z PARP. Z punktu widzenia małego przedsiębiorcy to bardzo duże pieniądze, ale z punktu widzenia PARP i RIF – nie – przyznaje Kamil Ciupak i wskazuje, że wszystkie instytucje wdrażające fundusze unijne mają dużą swobodę działania. Nie wszystkie ich działania, które mają dużą moc sprawczą (i wpływ na biznes beneficjentów, jak np. obniżenie kosztów kwalifikowalnych, czyli, w efekcie końcowym, wypłacenie przedsiębiorcy dużo mniej pieniędzy), mają moc decyzji administracyjnych, które regulowałyby polskie przepisy prawa administracyjnego. A przedsiębiorcy mówiłyby, co może zrobić i jak się odwołać.

Informuje, że obniżenie kosztów kwalifikowalnych jest decyzją w sferze prawa cywilnego. Czyli jest normowana umową o dofinansowanie. – Tak to regulują przepisy. Dlaczego? Żeby zapewnić instytucjom pewną swobodę we wdrażaniu programów - tłumaczy radca prawny.

Obaj eksperci zgodnie podkreślają, że takie zachowanie agencji wobec przedsiębiorcy jest po prostu nielojalne, to gra nie fair. Zdaniem Krzysztofa Piechy, w trakcie realizacji wniosków z POIG okazało się nieoczekiwanie, że działania PARP są równie wielkim problemem, jak kapryśny rynek.

Jak zauważa z kolei Kamil Ciupak, problem zaczęły dostrzegać już polskie sądy, karząc instytucje publiczne za nielojalne traktowanie przedsiębiorców. – Orzeczenia nawet sądów administracyjnych idą już w takim kierunku, że jeśli instytucja działała nielojalnie, to znaczy akceptowała daną sytuację przez długi czas, a następnie ją kwestionowała i żądała zwrotu, to odpowiedzialność leży po jej stronie i zwrot nie jest uzasadniony. Kiedyś w oczach sądów to przedsiębiorca był jedynie odpowiedzialny za prowadzenie projektu. Teraz uważa się, że jest tu dwóch partnerów i instytucja również za niego odpowiada – wyjaśnia.

Krzysztof Piecha uważa, że obecne problemy przedsiębiorców to efekt zaniedbań sprzed wielu lat. – Złośliwość PARP wzięło się z tego, że 8.1 było źle przygotowane od samego początku – twierdzi. Gdy program operacyjny innowacyjna gospodarka był dopiero przygotowywany, Piecha poprosił pewną brytyjską firmę doradczą, doświadczoną w ocenianiu projektów e-governance, o ocenę tego programu. – Mieli swoją metodykę, wiedzieli jak to sprawdzać. Stwierdzili, że z prawdopodobieństwem sięgającym z 95 proc. ten projekt zakończy się fiaskiem. I to było już wiadome w grudniu 2006 roku – podkreśla.

Przedsiębiorca ma dziś zapłacić ponad 30 tysięcy złotych oraz dodatkowo stracić 180 tys. ze środków dofinansowania, za decyzję urzędników, podjętą po zaakceptowaniu wszystkich kontroli, po okresie trwałości oraz podjętą przez, w zasadzie, nie wiadomo kogo. I od której nie ma jasnych procedur odwoławczych – ponieważ te procedury PARP oraz RIF, mimo, że chodzi o administrację państwową, nie podlegają bezpośrednio pod kodeks postępowania administracyjnego, cywilnego, ani żadne inne zobowiązujące wskazania. Czyli – hulaj dusza.

Co na to PARP? Po pięciu dniach od wysłanych pytań o procedury w programie 8.1., wciąż nie otrzymaliśmy odpowiedzi. Ale tu w żadnej umowie nie ma zapisanego terminu odpowiedzi.