NIK nie pozostawia suchej nitki na polskich innowacjach. Puste laboratoria, zmarnowane szanse. Wszystko za naszą kasę

Dane zawarte w opublikowanym we wtorek raporcie Izby nie pozostawiają większych wątpliwości: jedynie 14 proc. przedsiębiorców, którzy ulokowali swoją działalność w parkach technologicznych czy inkubatorach innowacyjności, zgłosiło się w latach 2013-2015 do Urzędu Patentowego, by opatentować nowe rozwiązania.

Problem nie kończy się na lokatorach ośrodków – wręcz przeciwnie, tu się zaczyna. Ośrodki posiadają infrastrukturę, które nie jest wykorzystywana lub jest wykorzystywana w sposób daleko odbiegający od idei innowacyjności. Przekłada się to pośrednio lub bezpośrednio na stan ich finansów – NIK określa ich sytuację ekonomiczną jako „niestabilną, a wręcz trudną”. Można się zatem spodziewać, że „utrzymanie i odnawianie infrastruktury” w przyszłości będzie bardzo kłopotliwe.

NIK skontrolowała mniej więcej dwukrotnie większą grupę: 26 ośrodków, próbując ocenić efektywność wsparcia przedsiębiorców. Wśród nich było około dwunastu beneficjentów Działania 5.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (POIG) – które wypadły zresztą lepiej od pozostałych, co nie powinno dziwić, gdyż popłynęły do nich fundusze rzędu 1,2 mld złotych. Innym dużym „sponsorem” ośrodków była Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, z której funduszy – rozdysponowanych w ramach Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” - popłynęło ok. 5,2 mld złotych.

Co dokładnie ustaliła NIK? Ośrodki niewątpliwie dynamicznie się rozwijają: wydały dobry miliard złotych, w ciągu dwóch lat o 45 proc. zwiększyły odsetek powierzchni użytkowej, o 33 proc. – powierzchni laboratoryjnej, o 44 proc. – liczby firm-lokatorów, o 13 proc. – zatrudnienie w ośrodkach, o 78 proc. – zatrudnienie w przedsiębiorstwach dwudziestu lokatorów ośrodków.

Powierzchni przybyło, tyle że nie jest wykorzystywana – infrastruktura, od laboratoriów po „zwykłe” pomieszczenia, w jednej trzeciej stoi „odłogiem”. Nie wzięto pod uwagę całości zakresu usług, na które przedsiębiorcy zgłaszali zapotrzebowanie, w niektórych przypadkach nie stworzono kryteriów doboru przedsiębiorców-beneficjentów wsparcia (co zapewne mogło otwierać drzwi do goszczenia choćby wspomnianych usług księgowych). Zaledwie dwa ośrodki znały dane dotyczące wysokości przychodów swoich lokatorów z tytułu wdrożenia produktów innowacyjnych. I tylko dziewięć miało wiedzę o tym, czy ich lokatorzy wdrożyli jakieś produkty innowacyjne – wyliczają kontrolerzy NIK.

Być może to właśnie ta czołówka, o której wspomniał Wojciech Przybylski. – Parki we Wrocławiu, Krakowie czy Gdańsku to takie, które mają mocne otoczenie, dzięki temu, że działają w dużych ośrodkach akademickich – tłumaczy Sławomir Olejnik. – Tam jest znacznie większa szansa na potencjał nowych firm zakładanych przez studentów, a nie np. firmy księgowe czy inne, nie prowadzące działalności związanej z nowymi technologiami – dorzuca.

– Za nimi tłoczą się ośrodki, które dopiero zaczynają eksploatować infrastrukturę oddaną zaledwie rok czy dwa temu – podkreśla z kolei Przybylski. – Nie sposób w takich przypadkach dokonywać już jednoznacznych ocen. Wśród nich są zarówno takie, które mają szansę dołączyć do czołówki, bo znajdują się w ośrodkach akademickich, mają potencjał, kompetencje in-house, inwestują. I na drugim biegunie są też te, które działają w Polsce powiatowej, albo w modelu, który nigdy nie doprowadzi do tworzenia innowacji – tłumaczy. – Można się pokusić o opinię, że nie wszystkie parki zostały przemyślane, choćby właśnie pod kątem lokalizacji – sekunduje mu Olejnik. – A jeśli nawet zostały zbudowane w myśl pewnej strategii miasta, to powinny zostać też wsparte mocną kampanią promocyjną – ukierunkowaną tak, by ściągnąć do tych pomieszczeń konkretne firmy i rozwinąć swój ekosystem – kwituje.

Rzeczywiście, wystarczy spojrzeć choćby na grupę beneficjentów funduszy z POIG. Ostatnią pozycję w tej grupie zajmuje ŚCNTPL Czechowice-Dziedzice, gdzie występuje wyjątkowa przewaga kosztów nad przychodami. W wyjątkowo kiepskiej sytuacji wydają się też być ośrodki w Legnicy, Słupsku, Rybniku, Stalowej Woli, Sosonowcu czy Chojnicach. Mogą one potwierdzać tezy ekspertów, choć oni sami nie chcą wskazywać konkretnych przykładów. – Delikatnie mówiąc, zdarzają się przypadki, kiedy najwyraźniej lokalne ambicje wzięły górę nad spokojnym namysłem i analizą sytuacji, zwłaszcza w kontekście potencjału innowacyjnego regionu – mówi Przybylski.