Skutki nielegalnego budżetu będą tragiczne dla naszych portfeli - przestrzega konstytucjonalista

Trwający właśnie kryzys parlamentarny i jednocześnie budżetowy może nieść ze sobą tragiczne skutki. Jedni mówią, że budżet jest. Drudzy, że jest nielegalny, więc go nie ma. I nie wiadomo, która strona ma rację. Tymczasem z głosowaniami wcale nie trzeba było się spieszyć, ustawę można było przeprowadzić w normalnym trybie, który nie budziłby żadnych wątpliwości. Jaką sytuację mamy dzisiaj?

Jednak posłowie opozycji podnoszą, że budżet nie powinien w ogóle trafić do izby wyższej parlamentu, ponieważ został przegłosowany niezgodnie z prawem. Argumentami w tej dyskusji są nagrania z sali kolumnowej Sejmu. Nikt nie umie udowodnić w sposób nie budzący wątpliwości, że na sali było kworum. Wątpliwości budzi też obecność na sali osób, które posłami nie są. Istnieje więc możliwość, że ustawa budżetowa została uchwalona z pogwałceniem prawa. A to oznaczałoby, że nie ma żadnej mocy prawnej.

Co ciekawe - z głosowaniami budżetowymi wcale nie trzeba było się tak spieszyć.

– Artykuł 219 Konstytucji, ustęp 4 mówi: „Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy”. Oznacza to, że jeżeli budżet nie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia, to Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie projektu – mówi w rozmowie z INN:Poland prof. Chmaj.

Do kiedy obowiązuje projekt? Do momentu uchwalenia budżetu.

– W tej sytuacji nie ma żadnego deadline'u. Budżet może być procedowany w lutym, marcu, kwietniu. Jest jednak jedno uprawnienie prezydenta. Otóż na podstawie artykułu 225, jeżeli w ciągu 4 miesięcy od wniesienia do Sejmu projektu, prezydent nie dostanie gotowego budżetu do podpisu, to prezydent zastanawia się, czy skrócić kadencję Sejmu, czy nie – tłumaczy konstytucjonalista.

Ten termin (4 miesiące) określa, kiedy gotowa ustawa powinna być przedłożona do podpisu prezydenta. Jego przekroczenie oznacza, iż nabiera on kompetencji do skrócenia kadencji Sejmu, ale równie dobrze nie musi tego robić. W takiej sytuacji i tak obowiązuje projekt budżetu. Został on wniesiony do Sejmu pod koniec września, więc faktycznie czteromiesięczny termin mija wkrótce. Jednak trudno przypuszczać, by prezydent Andrzej Duda zdecydowałby się na skrócenie kadencji parlamentu.

Dużo gorszą sytuacją jest, jeśli budżet który został uchwalony, okaże się nielegalny.

– Ustawa uchwalona niezgodnie z procedurą nie jest ustawą. Podmiotem, który może stwierdzić niekonstytucyjność trybu uchwalenia jest Trybunał Konstytucyjny. Mamy jeszcze prokuraturę, która może badać czy marszałek Sejmu (albo inne osoby) przekroczył swoje uprawnienia w trakcie pracy nad budżetem. Mamy też kompetencje Najwyższej Izby Kontroli. Pamiętajmy, że NIK bada sprawozdanie z wykonania budżetu, ale może również zabierać głos w sprawie samego uchwalenia budżetu. No i mamy jeszcze możliwość skargi każdego obywatela do Komisji Europejskiej a ona przekaże skargę do Trybunału Sprawiedliwości – wymienia prof. Chmaj.

Trybunał Konstytucyjny jest obecnie podporządkowany koalicji rządzącej, prokuraturą kieruje minister Ziobro. W tej sytuacji nie wydaje się, by te organy były zainteresowane wyjaśnianiem statusu prawnego budżetu. W grze pozostaje jedynie NIK oraz skargi obywateli do Komisji Europejskiej. Na razie jednak nikt nie zapowiada takich kroków.

Wspomniane przez niego problemy nie dotyczą wyimaginowanych problemów. To realne zagrożenia dla naszych portfeli. Deprecjacja złotówki oznacza droższe kredyty, inflację a więc wyższe ceny. Spadek inwestycji zagranicznych oraz subwencji dla samorządów to mniej napływających do kraju pieniędzy, czyli na przykład mniej miejsc pracy.

Rekordowo wysoka ma być dziura budżetowa - 59,3 mld zł. Tak wysokiego deficytu nie było w ostatnim ćwierćwieczu. Nieco lepiej jest jeśli porównamy go do Produktu Krajowego Brutto. W takim przypadku dziura wynosi ok. 3 proc. PKB. Bywało więcej i nic złego się nie stało.