Ktoś podpisał się za ciebie na dokumencie? Może należeć ci się odszkodowanie

Podrobienie podpisu rodzica czy małżonka nie wydaje się niczym niezwykłym. Takie doświadczenia ma z pewnością wielu z nas, bo o podpisywaniu się pod różnego rodzaju dokumentami po prostu często się zapomina. Z pomocą może wtedy przyjść bliska osoba, która – za nasza zgodą – sfałszuje podpis.

Może być i taka sytuacja, że podpis jest niezbędny do sporządzenia umowy, np. o ulgowy bilet miesięczny na autobus dla dziecka. By taki bilet otrzymać, w Warszawie pod wnioskiem o wydanie karty miejskiej muszą się podpisać oboje rodzice. Ale co jeśli jedno z nich pracuje w innym mieście albo przebywa zagranicą? Podrobienie podpisu nie wydaje się w takim przypadku jakimś specjalnym przestępstwem. A jednak nim jest.

Kto podrabia podpis, jest przestępcą

Kara za sfałszowanie podpisu wynika z art. 270 Kodeksu karnego. Może to być grzywna (o jej wysokości decyduje sąd biorąc pod uwagę wysokość wyrządzonej szkody i zamożności osoby, która dokonała przestępstwa), ograniczenie albo pozbawienie wolności od trzech miesięcy do pięciu lat. Wszystko zależy od tego, czy podrobiony podpis został w jakimś celu wykorzystany.

Jeśli dokument ze sfałszowanym podpisem wylądował w szufladzie, czynu zabronionego nie ma. Ale jeśli został użyty zaczynają się schody. Dla przykładu: jeśli ktoś odbierze na poczcie za kogoś paczkę i podpisze się za niego na formularzu kwitującym odbiór, popełni przestępstwo. I nie wytłumaczy się tym, że zrobił to za wiedzą zainteresowanego i w jego interesie, a poza tym nikt na tym nie stracił.

Podpis, zgodnie z prawem, uważa się bowiem za podrobiony zawsze wtedy, gdy nie pochodzi od osoby, w której imieniu został przygotowany. W przypadku oceny czynu przez sąd nie będzie więc miało znaczenia, że takie zachowanie nie wyrządziło nikomu szkody, a może wręcz uratowało czyjś budżet.

Generalnie, jeśli kwestia podrobienia podpisu nie wypłynie, czyli nikt nie podważy autentyczności podpisu i nie złoży zawiadomienia nie policję, sprawy nie ma. Ale jeśli tak się stanie, sprawca fałszerstwa musi liczyć się z konsekwencjami karnymi, a nierzadko – także finansowymi.

Wiele też zależy od tego, pod jakiego rodzaju pismem dokonano sfałszowania podpisu. Jeśli były to dokumenty urzędowe, prawne, stanowiące dowód w jakiejś sprawie albo zawierające istotne informacje, sprawa jest poważna

Kiedy nie ma na co liczyć na odszkodowanie?

Druga istotna rzecz to to, czy w wyniku fałszerstwa doszło do jakiejś szkody i jak wysoka ona była. To od niej zależy głównie to, jak jakie będzie odszkodowanie za podrobienie podpisu. Jeśli ktoś nie wykaże, że w wyniku podrobienia podpisu coś stracił, uzyskanie odszkodowania będzie trudne.

Dla przykładu, jeśli agent ubezpieczeniowy podrobi twój podpis, by wykazać się przed szefem i otrzymać premię za rzekomo podpisaną polisę na życie, ale ty w wyniku tego działania nic nie stracisz, trudno będzie żądać od niego odszkodowania za podrobienie podpisu. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem sądów, w takim przypadku dokument nie był wiarygodny i nikt w wyniku jego wprowadzenia do obrotu prawnego nie został pokrzywdzony.

By uzyskać odszkodowanie, trzeba szkodę wykazać, udowodnić i wręcz ją wyliczyć. Nie wystarczy samo doniesienie na policję, że ktoś, aby uzyskać korzyść finansową, zachował się nierzetelnie. Dlaczego? Bo odszkodowanie to pokrycie konkretnej, finansowo wymiernej szkody. Jeżeli więc w wyniku podrobienia podpisu żadnej szkody nie poniosłeś, nie możesz nazwać się poszkodowanym i w efekcie żadne odszkodowanie ci się za to nie należy. W takiej sytuacji wystarczą zwyczajne przeprosiny.

Ogromna szkoda, ogromne odszkodowanie

Jeśli jednak w wyniku podrobienia podpisu dojdzie do tego, że ktoś straci duże pieniądze i będzie potrafił tego dowieść przed sądem, a także wytrzymać 20 lat ciągnącego się procesu sądowego, ma szansę na naprawdę spore odszkodowanie. Świadczy o tym historia dotycząca ponadhektarowej działki w Ostrołęce.

Miasto musiało mu zapłacić ponad milion odszkodowania, a suma ta została wyliczona w oparciu o wartość sprzedanej działki. W tego typu sprawach ważne jest jednak – co podkreślają prawnicy – udokumentowanie szkody i konkretne wyliczenie, ile się straciło przez podrobienie podpisu.

Wyłudzenie kredytu

W wyniku sfałszowania podpisu szkodę może ponieść nie tylko osoba prywatna, ale także instytucja, np. bank i to on może dochodzić przed sądem odszkodowania od sprawcy.

W tego typu sprawie oskarżony jest były dziennikarz telewizyjny Kamil Durczok. Katowicka prokuratura zarzuca mu podrobienie podpisu byłej żony na dokumentach bankowych oraz wyłudzenie ponad 3,2 mln zł kredytu i pożyczki hipotecznej. Durczokowi, który nie przyznaje się do wyłudzenia, grozi od 5 do 25 lat więzienia oraz zapewne także wypłata odszkodowania na rzecz banku.

Podobnych spraw w sądach nie brakuje. Dla przykładu, Sąd Okręgowy w Rzeszowie uwzględnił jakiś czas temu apelację banku, domagającego się odszkodowania od mężczyzny, który także podrobił podpis żony. Dopuścił się tego po to, by otrzymać kredyt budowlano-hipoteczny i pożyczkę bankową. Kobieta przebywała wówczas za granicą.

Co ciekawe do złożenia sfałszowanego podpisu doszło pod okiem pracownicy banku, a wręcz za jej podpowiedzią. I właśnie ten fakt sprawił, że sąd pierwszej instancji, uznał, iż choć mężczyzna dopuścił się fałszerstwa w myśl art. 270 kodeksu karnego, to jednak nie działał z zamiarem wyłudzenia kredytu przez wprowadzenie banku w błąd, skoro to upoważniony do zawierania kredytów pracownik banku polecił mu podpisanie się za żonę i był przy tym obecny. Według sądu bank nie wykazał, że przez działanie mężczyzny doszło do wyrządzenia szkody.

W apelacji ten tok rozumowania jednak nie zyskał poparcia. Bank wywalczył wysokie odszkodowanie wraz z odsetkami, bo sąd II instancji stanął na stanowisku, że przyczynę szkody stanowiło przestępstwo z art. 270 kodeksu karnego. Mężczyzna dopuścił się bowiem przestępstwa polegającego na podrobieniu podpisu żony, skutkiem czego było uruchomienie kredytu. W efekcie sprawca czynu został zobowiązany do wyrównania szkody i wypłaty roszczenia.

Wyłudzenie dopłat bezpośrednich

Kilka lat temu podobna sprawa dotyczyła posła PSL Mirosława Maliszewskiego. Parlamentarzysta złożył do biura Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wniosek o przyznanie dopłaty bezpośredniej do działek rolnych.

Odszkodowanie dla pracodawcy za podrobienie podpisu

A co jeśli w wyniku sfałszowania podpisu przez pracownika szkodę poniesie pracodawca? Rozwiązanie przynosi w tym przypadku Kodeks pracy. Zgodnie z zawartym w nim art. 114 "pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach niniejszego rozdziału".

Trzeba tu jednak zastrzec, że pracownik ponosi odpowiedzialność za szkody, które wynikają z jego czynów lub zaniechania, a nie za czyny innych osób czy szkody, które powstały w związku z działaniem samego pracodawcy i ponoszonego przez niego ryzyka.

Szkody jednak żadnej nie było, bo kontrahent zachował się przyzwoicie. Mimo to pracodawca dowiedział się o błędzie pracownika. Może więc wyciągnąć wobec niego konsekwencje o charakterze porządkowym, czyli wystosować upomnienie czy naganę. Zupełnie inaczej byłoby, gdyby w wyniku zapominalstwa pracownika doszło do ponownego ubiegania się przez wykonawcę remontu o zaliczkę. Wtedy mogłoby dojść do powstania szkody i w rezultacie do odpowiedzialności majątkowej pracownika.