Od nowego roku zmienił się okres pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek można teraz pobierać do 91 dni. Uwaga – niektórzy mogą stosować stare przepisy, innych obowiązują specjalnie wprowadzone zasady przejściowe. Kiedy i jak je stosować?
Od stycznia 2022 roku zmieniły się zasady dotyczące zasiłków chorobowych Sharon McCutcheon / Unsplash.com
Jak informuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych od 1 stycznia 2022 r. zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przysługuje maksymalnie przez 91 dni za okres:
niezdolności do pracy,
niemożności wykonywania pracy z powodu:
decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi; poddania się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego, szpitalu albo innym zakładzie leczniczym w tym samym celu.
Okres pobierania zasiłku do 91 dni nie dotyczy jednak niezdolności do pracy:
spowodowanej gruźlicą,
występującej w trakcie ciąży,
powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
W tych przypadkach zasiłek chorobowy można otrzymywać przez okres trwania niezdolności do pracy, ale nie dłużnej niż przez 182 albo 270 dni – gdy niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą lub przypada w trakcie ciąży.
Aby otrzymać zasiłek chorobowy za okres po ustaniu ubezpieczenia, należy złożyć oświadczenie na druku Z-10.
Jeżeli okres 91 dni na jaki może być przyznany zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego upływa po wykorzystaniu 182/270 dni okresu zasiłkowego, prawo do świadczeń w takich wypadkach przysługuje przez okres nie dłuższy niż do wyczerpania 182/270 dni.
Jak stosować przepisy w praktyce?
ZUS dla wyjaśnienia podaje przykład ubezpieczonego, który był niezdolny do pracy z powodu choroby od 1 sierpnia do 31 grudnia 2021 r. (153 dni). 31 grudnia 2021 r. ustał tytuł ubezpieczenia chorobowego (rozwiązała się umowa o pracę). Osoba ta stała się ponownie niezdolna do pracy z powodu choroby od 2 stycznia do 1 kwietnia 2022 r. Niezdolności te powinny zostać zliczone do jednego okresu zasiłkowego.
Pełny okres zasiłkowy, który wynosi 182 dni został wykorzystany 30 stycznia 2022 r. Dlatego nie będzie przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przez 91 dni, a jedynie do wyczerpania 182 dni. Zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego przysługuje od 2 do 30 stycznia 2022 r.(29 dni). Natomiast za okres od 31 stycznia 2022 r. do 1 kwietnia 2022 r. nie przysługuje zasiłek chorobowy, bo został wykorzystany pełny okres zasiłkowy (182 dni).
Osoba, która wykorzysta zasiłek chorobowy przez maksymalny okres a nadal będzie niezdolna do pracy, będzie mogła tak jak obecnie, wystąpić o świadczenie rehabilitacyjne. Można je otrzymywać maksymalnie przez 12 miesięcy – informuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Zasiłek chorobowy - przepisy przejściowe
Dzięki zasadom przejściowym osoby będące niezdolne do pracy na przełomie grudnia 2021 r. i stycznia 2022 r., będą mogły pobierać swoje świadczenia na tych samych, poprzednio obowiązujących zasadach również w kolejnym roku. Warunkiem jest jednak nieprzerwana niezdolność do pracy.
Jak ustalić okres zasiłku?
Od 1 stycznia 2022 r. do okresu zasiłkowego wliczane będą okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeśli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekroczy 60 dni. Ta zasada nie dotyczy niezdolności do pracy, która spowodowana jest ciążą.
Zmiana w stosunku do przepisów obowiązujących do końca 2021 roku polega na tym, że do jednego okresu zasiłkowego będą wliczane wszystkie okresy niezdolności do pracy, nawet jeśli spowodowane są tą samą chorobą. Innymi słowy, jeśli między kolejnymi okresami niezdolności do pracy wystąpi przerwa wynosząca maksymalnie 60 dni, to okresy sprzed przerwy też będą wliczane do jednego okresu zasiłkowego, niezależnie od rodzaju choroby.
W praktyce oznacza to, iż pracownik, który chorował w 2021 roku, wykorzystał cały zasiłek i świadczenie rehabilitacyjne i powrócił do pracy a następnie zachorował na coś innego przed upływem 60 dni, nie uzyska świadczenia chorobowego za okres nowej choroby. Na podstawie poprzednich przepisów miałby do tego prawo, teraz je traci. Teraz kolejna niezdolność do pracy jest wliczana do poprzedniego okresu zasiłkowego, który – w przypadku tego konkretnego ubezpieczonego - został już wyczerpany.
Skrócenie zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia
W obecnym stanie prawnym (od stycznia 2022) po ustaniu tytułu ubezpieczenia zdrowotnego zasiłek chorobowy przysługuje nie dłużej niż przez 91 dni. Nie dotyczy to kobiet w ciąży oraz niektórych innych przypadków – na przykład osób, które za niezdolne do pracy są w wyniku poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów a także zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów. Do tej grupy zalicza się też osoby niezdolne do pracy z powodu gruźlicy.
Sama długość zasiłku pozostaje w takim przypadku bez zmian – to do 82 dni.
Zasiłek chorobowy a pobyt w szpitalu
Do tej pory pobyt w szpitalu oznaczał wypłatę miesięcznego zasiłku chorobowego w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Teraz został on podniesiony do 80 proc., ale będzie on wypłacany niezależnie od tego, czy ktoś przebywa w szpitalu czy nie. Ten warunek został po prostu zniesiony. Sprawy komplikują się, jeśli ktoś trafi do szpitala w związku z chorobą, której nabawił się jeszcze w 2021 roku. W takim przypadku za pobyt w placówce otrzyma 70 proc. podstawy wymiaru.
Ponowne ustalanie podstawy zasiłku
W poprzednich zapisach ustawy podstawy wymiaru zasiłku nie ustalano na nowo, o ile między okresami pobierania zasiłków nie było przerwy albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.
Obecnie podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków przerwy nie było albo jej czas był krótszy niż 1 miesiąc kalendarzowy. Zmiana może być nieco uciążliwa, bo częściej trzeba będzie wyliczać podstawę. Z drugiej jednak strony może to przynieść ubezpieczonemu wyższy zasiłek – obecnie notujemy spory wzrost wynagrodzeń, co może podnieść podstawę wymiaru zasiłku.
Macierzyński w razie śmierci pracodawcy
Prawo do zasiłku macierzyńskiego uzyskają od 2022 r. kobiety, które urodzą dziecko po ustaniu ubezpieczenia, jeśli ubezpieczenie to ustanie z powodu śmierci pracodawcy. Dotychczas nie miały w takiej sytuacji prawa do zasiłku. Jeśli umowa o pracę wygaśnie z powodu śmierci pracodawcy, to do dnia porodu kobieta będzie otrzymywać zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Dobrowolne ubezpieczenie a ulga na start
Osoby, które współpracują z przedsiębiorcą korzystającym z „ulgi na start” mogą przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego – to kolejna zmiana, która weszła w życie od 1 stycznia 2022 roku. Do tej pory nie miały takiej możliwości.
Nieterminowe opłacanie składek
Od stycznia 2022 roku w życie wchodzi jeszcze jedna bardzo ważna zasada. Do tej pory ubezpieczony podlegał dobrowolnym ubezpieczeniom (emerytalnemu i rentowym albo chorobowemu) na wniosek, który został złożony na dokumencie ZUS ZUA. W przypadku braku wniosku złożonego na formularzu ZUS ZUA, na podstawie tzw. dorozumianego wniosku – czyli terminowo opłaconych i rozliczonych składek na te ubezpieczenia.
Jeśli ubezpieczony nie opłacił należnych składek w terminie, dobrowolne ubezpieczenia ustawały. W uzasadnionych przypadkach, na wniosek ubezpieczonego, ZUS mógł wyrazić zgodę na opłacenie składek po terminie. Pozytywne rozpatrzenie wniosku powodowało zachowanie ciągłości dobrowolnych ubezpieczeń.
Po zmianach dana osoba podlega tym od dnia zgłoszenia do tego ubezpieczenia do dnia wyrejestrowania. Uchylona została zasada, w myśl której nieterminowe opłacenie składek powodowało ustanie dobrowolnych ubezpieczeń. Nie będzie można zostać objętym dobrowolnymi ubezpieczeniami na podstawie tzw. dorozumianego wniosku.
Uproszczone zostały więc zasady ustalania podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom – w szczególności dotyczy to dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Efektem ma być wyeliminowanie przypadków odmowy prawa do świadczeń na skutek nieterminowego opłacenia składki. Zmniejszy się też liczba spraw spornych w zakresie objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, korekt dokumentów rozliczeniowych. Nie trzeba będzie już rozpatrywać wniosków o zgodę na opłacenie składek po terminie.
Ile wynosi zasiłek chorobowy?
Nie ma tu jednej ustalonej kwoty – wysokość zasiłku bezpośrednio odnosi się do dochodów ubezpieczonego. Obecnie – jak wspomnieliśmy wcześniej – wynosi on 80 procent podstawy wymiaru.
Jak obliczyć zasiłek chorobowy?
Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy albo za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia – czyli jeśli ktoś nie przepracował pełnego roku.
Podczas wyliczania podstawy wymiaru zasiłku ZUS bierze pod uwagę przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe (lub wypadkowe), po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne. To nie wszystko – do tego wlicza się też okresowe premie. Ich wysokość jest sumowana, dzielona na 12 (albo przez liczbę przepracowanych miesięcy) a następnie doliczana do wynagrodzenia.
Oczywiście może się zdarzyć, że premia należy się pracownikowi również w okresie, gdy przebywa on na zwolnieniu. W takim przypadku nie wlicza się jej rzecz jasna do obliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
Kto wypłaca zasiłek chorobowy?
Robi to albo pracodawca, albo ZUS. Wszystko jest dość precyzyjnie uregulowane. Jeśli pracownik choruje do 33 dni rocznie, jego chorobowe płaci pracodawca. Zasada ta nieco zmienia się w przypadku osób po 50. roku życia – wtedy pracodawca płaci za zwolnienia chorobowego pracownika trwające do 14 dni w skali roku. Wypłaty zasiłków za okres powyżej 33 dni przejmuje na siebie ZUS.
