Poważne zakłócenia GPS nad Bałtykiem. Ekspert tłumaczy, co się dzieje z systemem nawigacji

System nawigacji satelitarnej GPS został stworzony przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych. Tworzą go satelity zawieszone na orbicie 20 tys. kilometrów nad naszymi głowami. To 31 obiektów. Z nich sygnał odbierają nasze urządzenia i na tej podstawie ustalają dokładne położenie. 

W ostatnich dniach w Polsce m.in. nad Morzem Bałtyckim dało się odczuć skutki zakłóceń sygnału. Opisali je m.in. twórcy instagramowego profilu @b_a_l_t_y_k, którzy fotografują morze i jego okolice najczęściej z perspektywy drona.

Ich sprzęt nagle runął na ziemię, co powtórzyło się kilkukrotnie.

Jeden z czytelników serwisu trojmiasto.pl podzielił się podobną historią. Stracił kontrolę nad dronem w Gdyni. Sprzęt zaczął się oddalać, a jego lokalizacja zaczęła nagle pokazywać, jakoby dron znajdował się w pobliżu rosyjskiego Bałtijska.

Zakłócenia sygnału GPS nie dotyczą jednak tylko dronów. 

Jak podaje Gazeta.pl, w Trójmieście nawigacja samochodowa pokazywała, że pojazdy znajdują się na morzu lub na terytorium Rosji. Również z powodu zakłóceń samolot linii lotniczych Ryanair lecący z Alicante do Bydgoszczy musiał lądować w Poznaniu. 

Podobny chaos spowodowanymi zakłóceniami mógłby objąć inne kluczowe obszary życia.

Z coraz częstszymi zakłóceniami sygnału GPS mierzą się również Stany Zjednoczone, do których system właściwie należy. Liczba incydentów fałszowania GPS w 2024 roku była o 500 proc. wyższa niż w 2023 – podają amerykańskie władze lotnicze.

Amerykański WIRED wskazuje na szereg zakłóceń – od transakcji finansowych po systemy energetyczne. Polegają one na precyzyjnym pozycjonowaniu, nawigacji i synchronizacji czasu (PNT), dostarczanych przez konstelację satelitów GPS. W Stanach Zjednoczonych dane PNT są kluczowe dla niemal całej infrastruktury krytycznej – od komunikacji i opieki zdrowotnej po produkcję żywności i oczyszczanie ścieków. 

"Gdyby GPS przestał działać nagle i całkowicie, mielibyśmy globalny paraliż wszystkiego, co się porusza: danych, ludzi, pojazdów. Wszystko by stanęło. Jedną z najbardziej odczuwalnych strat byłoby zniknięcie sygnałów czasowych. Połączenia komórkowe prawdopodobnie by się załamały. Na giełdach zniknęłyby miliardy dolarów w ciągu chwil" – mówił w rozmowie z WIRED Erik Daehler, wiceprezes ds. obronności, satelitów i systemów kosmicznych w firmie Sierra Space.

– Paradoksalnie, choć GPS kojarzy się z położeniem, to niejako jest to też położenie w czasie. Ten system bywa używany do bardzo precyzyjnego określenia czasu – tłumaczy mi Alek Tarkowski, socjolog technologii, założyciel Centrum Cyfrowego i dyrektor ds. strategii think tanku Open Future.

– Zakłócenie sygnału miałoby więc wpływ na te sektory biznesowe, gdzie niezmiernie ważne jest precyzyjne określenie czasu. Stąd zakłócenia na giełdzie. High Frequency Trading (Handel wysokich częstotliwości) jest dziś bardzo zautomatyzowany i liczą się w nim milisekundy. W tym przypadku ma znaczenie nawet ulokowania biura względem stacji przesyłania danych – dodaje.

Coraz więcej miejsc na świecie doświadcza zakłóceń sygnału GPS.

Ale czy jego całkowite wyłączenie systemu jest w ogóle możliwe?

– Teoretycznie tak, ale to bardzo mało prawdopodobne – mówi Alek Tarkowski – wyłączenie byłoby decyzją geopolityczną, a takich dyskusji nie ma. Ktoś musiałby zdecydować o wyłączeniu sygnału w satelitach. Innym sposobem na "wyłączenie GPS-a" byłoby zestrzelenie satelit. Ale to już scenariusz wojny na orbicie.

WIRED dodaje, że do takiej awarii mogłoby dojść np. w wyniku wystrzelenia broni antysatelitarnej przez Chiny lub Rosję (USA również posiadają taką broń), potężnej burzy geomagnetycznej albo zaawansowanych działań w zakresie wojny elektronicznej.

Zakłócenia, których doświadczamy dziś to zupełnie inna sytuacja. Też nie jest nowa, bo dzieje się to regularnie w rejonach działań wojennych. Najczęściej do zakłóceń dochodzi w Rosji, Izraelu, Mjanmie, na Morzu Południowochińskim, w niektórych częściach Bliskiego Wschodu i w krajach bałtyckich.

– Taki kryzys pokazuje znaczenie suwerenności technologicznej i kontroli nad kluczowymi technologiami – zauważa Alek Tarkowski – Europa co prawda zbudowała swój system nawigacji satelitarnej Galileo, który jest bardzo precyzyjny, ale nie byłby w stanie zastąpić systemu GPS.

GPS jest używany globalnie, jednak oprócz niego istnieje jeszcze chiński BeiDou, rosyjski GLONASS i wspomniany europejski Galileo. 

Kto hakuje globalny system? W kwestii serii zdarzeń na Pomorzu podejrzani są Rosjanie. Wskazuje się również na ćwiczenia wojskowe NATO, które mają potrwać do 20 czerwca na Bałtyku. Wiadomo, że z podobnymi problemami mierzy się Finlandia i Estonia. 17 czerwca Estońska Agencja Transportu ostrzegła przed zakłóceniami w Zatoce Fińskiej.

Źródło: WIRED, Gazeta.pl