Za i przeciw Polski w strefie euro. Czy pójdziemy za przykładem Bułgarii?

Ministrowie finansów Unii Europejskiej oficjalnie zatwierdzili wniosek Bułgarii o przystąpienie do strefy euro. Wspólna waluta wejdzie tam do obiegu z początkiem przyszłego roku. Tym samym w granicach Wspólnoty pozostaje sześć krajów, w których nie obowiązuje euro: Szwecja, Czechy, Węgry, Rumunia, Dania i oczywiście Polska. 

W naszym kraju pomysł przyjęcia euro spotyka się z jednoznacznie krytycznym podejściem. W najnowszym sondażu przeprowadzonym na zlecenie Warsaw Enterprise Institute, aż 75 proc. ankietowanych wyraziło swój sprzeciw wobec dołączenia Polski do tzw. eurolandu. 

Największe obawy dotyczą oczywiście pogorszenia sytuacji materialnej społeczeństwa, ale również zbyt dużej zależność od polityki UE. Zwolennicy dołączenia do strefy euro zwracają natomiast uwagę na likwidację kosztów transakcyjnych czy potencjalne przyciągnięcie inwestorów. 

Decyzja o przyjęciu euro to jedna z najbardziej złożonych i kontrowersyjnych kwestii, z którymi mierzy się polska gospodarka i społeczeństwo. Nie ma prostych odpowiedzi na pytanie, czy Polska powinna wstąpić do strefy euro, ponieważ wiąże się to z wieloma potencjalnymi korzyściami, ale także z realnymi kosztami i wyzwaniami. 

Przyjrzyjmy się bliżej argumentom po obu stronach dyskusji, aby zrozumieć, co tak naprawdę oznacza europejska waluta dla Polski.

Jednym z najważniejszych argumentów przemawiających za przyjęciem euro jest eliminacja ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych. Dla polskich firm, zwłaszcza tych zajmujących się eksportem i importem w ramach strefy euro (a to blisko 70 proc. polskiego handlu), brak konieczności wymiany walut i koniec z nagłymi wahaniami kursu złotego do euro oznaczałby znaczące oszczędności i dużo większą przewidywalność. 

Przyjęcie euro może również przełożyć się na większą stabilność gospodarczą i niższe stopy procentowe. Stając się częścią strefy euro, Polska mogłaby potencjalnie zyskać na wiarygodności w oczach zagranicznych inwestorów.

To z kolei mogłoby obniżyć koszty obsługi polskiego długu publicznego oraz przełożyć się na niższe stopy procentowe dla kredytów hipotecznych i firmowych. Stabilność cen i waluty to główne cele Europejskiego Banku Centralnego (EBC), co mogłoby przynieść korzyści polskim konsumentom i przedsiębiorcom.

Mniejsze ryzyko i większa stabilność to również zachęta dla zagranicznych inwestorów. Łatwiej byłoby im lokować kapitał w Polsce, co mogłoby przyczynić się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. Dla konsumentów i turystów to też same plusy: brak konieczności wymiany waluty i łatwość porównywania cen to udogodnienia, które już dziś doceniają osoby podróżujące w ramach strefy euro.

Dodatkowo, będąc częścią większego bloku walutowego, Polska mogłaby mieć potencjalnie większy wpływ na globalne decyzje gospodarcze. A sama przynależność do strefy euro wymusza dyscyplinę fiskalną, czyli przestrzeganie określonych kryteriów dotyczących deficytu budżetowego i długu publicznego. To może sprzyjać bardziej odpowiedzialnej polityce finansowej państwa.

Jednak przyjęcie euro to także poważne wyzwania. Najważniejszym z nich jest utrata niezależnej polityki monetarnej. Po wejściu do strefy euro Narodowy Bank Polski straciłby możliwość swobodnego kształtowania stóp procentowych i kursu walutowego.

W przypadku kryzysu gospodarczego brak możliwości osłabienia waluty (dewaluacji) mógłby utrudniać reagowanie na tzw. asymetryczne szoki – czyli takie, które dotykają Polskę, ale niekoniecznie całą strefę euro. 

Drugim, budzącym największe obawy społeczne, jest ryzyko wzrostu cen, czyli tzw. inflacji konwersyjnej. Choć badania pokazują, że w dłuższej perspektywie wprowadzenie euro nie prowadzi do znaczącego wzrostu inflacji, to w krótkim okresie po zmianie waluty może wystąpić wzrost cen, zwłaszcza w usługach (tzw. "zaokrąglanie w górę"). A w obliczu już teraz bardzo wysokich kosztów życia, potencjalne podwyższenie cen budzi szczególny niepokój w społeczeństwie. 

Nie można też zapominać o kosztach administracyjnych i dostosowawczych. Zmiana waluty to jednorazowy, ale znaczący wydatek dla administracji publicznej, Narodowego Banku Polskiego, sektora bankowego i przedsiębiorstw. Konieczna byłaby wymiana systemów kasowych, księgowych, cenników – to gigantyczne przedsięwzięcie logistyczne i finansowe.

Warto również pamiętać, że przyjęcie euro to także wzięcie na siebie części odpowiedzialności za stabilność całej strefy euro. Oznacza to partycypowanie w mechanizmach ratunkowych, co może wiązać się z kosztami dla polskiego podatnika w przypadku kryzysów w innych państwach członkowskich.

"Polska w tej chwili nie prowadzi prac nad przystąpieniem do strefy euro" – stwierdził szef polskiego resortu finansów Andrzej Domański w trakcie spotkania w sprawie przystąpienia Bułgarii do strefy euro. "W mojej ocenie ten stan jest optymalny. Polska nie spełnia w tej chwili kryteriów konwergencji, więc ta dyskusja jest tak naprawdę dyskusją zastępczą".

Kryteria konwergencji, o których mówi Domański, obejmują: stabilność cen (niską inflację), stabilne finanse publiczne (deficyt budżetowy poniżej 3 proc. PKB i dług publiczny poniżej 60 proc. PKB), stabilność kursu walutowego (udział w mechanizmie ERM II przez co najmniej dwa lata bez poważnych zakłóceń) oraz niskie długoterminowe stopy procentowe.

Słuchając wypowiedzi czołowych przedstawicieli rządu, z pewnością nie powinniśmy spodziewać się szybkiego wejścia Polski do strefy euro. Wyraźnie podkreślił to niedawno Donald Tusk w trakcie Europejskiego Forum Nowych Idei: 

"Pamiętacie kiedyś te naiwne slogany, że pieniądz nie ma narodowości, kapitał nie ma narodowości. Świat nas dzisiaj uczy w sposób bezwzględny i musimy z tego wyciągnąć wnioski. Kapitał ma narodowość. Gospodarka ma narodowość" – mówił wówczas premier. "Polska w tym coraz bardziej bezwzględnym konkursie egoistów na rynkach światowych i na frontach wojen, nie będzie naiwnym partnerem".