Popraw swoją erudycję. 11 słówek, dzięki którym zabłyśniesz w towarzystwie
Pogłębiona znajomość słownictwa dobrze świadczy o naszej inteligencji, a pochodzenie mniej potocznych słów często jest też po prostu bardzo ciekawe. Chcecie dobrze wypaść? Zamiast siać defetyzm sięgnijcie do przedstawionej tu nomenklatury, by błysnąć erudycją używając relewantnych pojęć podczas najbliższego dyskursu.
1.Erudycja
Zacznijmy od tytułowej erudycji. Z łaciny eruditio to "naukowe wykształcenie". Proste. Zwykle przy użyciu tego słowa chodzi też o wszechstronność wiedzy i raczej jest ona książkowa – podpowiada Słownik języka polskiego.Erudyta to więc człowiek wykształcony, oczytany. Krótko mówiąc – inteligent.
2.Defetyzm
Defetyzm to zakładanie porażki, brak wiary w powodzenie całej sprawy i ogólny pesymizm oraz czarnowidztwo.Nie bez powodu może się kojarzyć z angielskim defeat. Słowo sięga jednak nawet francuskiego défaitisme – aktu przyjmowania porażki bez próby jej zapobiegnięcia.
Co jeszcze ciekawsze termin ten (tak, po francusku) miał wykuć rosyjski pisarz początku XX w. – Grigori Aleksinski. Brakowało mu bowiem odpowiednika na rosyjskie terminy "porażeństwo" i "porażeniec" Czemu te się u nas nie przyjęły?
Wracając, siać defetyzm, znaczy tyle co rozpowszechniać taki pogląd wśród innych. Negatywne myśli zwykły się bowiem rozprzestrzeniać jak najgorsze chwasty.
"To nie może się udać" – zakłada defetysta lub defetystka, czyli osoba, która z góry przewiduje właśnie niepowodzenie.
3.Dyskurs
Dyskurs to rozmowa lub dyskusja, ale na tematy naukowe. Z ciocią na imieninach raczej dyskursu się nie prowadzi, co innego w gronie profesorów i doktorów.Wspomina się też czasem o dyskursie politycznym, ale patrząc czasem na jakość argumentów może powinniśmy jednak odwiesić na kołek to konkretne zestawienie wyrazów.
Po genezę znów zwrócić się trzeba do łaciny, a dokładniej discursus, znaczącego tyle co "dyskusja". Co może zabawne inne znaczenie tego słowa to "biec w różne strony", tak jak niekiedy rozbiegane myśli uczonych. Przepraszam... erudytów.
4.Ambiwalentny
A może żart? Co to są ambiwalentne uczucia? Jak teściowa Kowalskiego spada w przepaść, ale w jego nowym samochodzie.Często słyszy się właśnie o "ambiwalentnych uczuciach", które oznaczają tyle co mieszane, sprzeczne lub niejednoznaczne. Słowo ambiwalentny ma jednak dużo szerszą definicję. Oznacza bowiem coś, co zawiera przeciwstawne elementy.
Słówko to często łączone jest jednak z aspektami emocji, odczuć czy chęci. "I chciałbym. I boje się" – to ambiwalentna postawa.
W języku polskim raczej ukuło się właśnie wykorzystanie tego słowa w aspektach naszej psychiki. Biolog raczej nie powie, że małpy człowiekowate mają "ambiwalentne kciuki", tylko raczej przeciwstawne. Fizyk też nie powie o ambiwalentnych siłach działających na obiekt. Psycholog może mieć jednak większe pole do popisu.
5.Nomenklatura
(fot.123rf.com)
Co więcej, nomenklatura może też oznaczać sformalizowane zasady nadawania nazw w danej dziedzinie. W chemii organicznej mamy więc ściśle określone zasady i nazwy jak 6-etylo-7-heptylo-3,4-dimetylotridenkan. Pozwala to precyzyjnie określić łańcuchy związków niezależnie od języka.
W biologii panuje zaś ścisły podział na królestwa, typy, gromady, rzędy i rodziny, rodzaje i wreszcie gatunki. Dodatkowo faunę i florę nazywa się po łacinie, co pozwala na szybkie prześledzenie związków.
Przykładowo Sus domestica to dobrze nam znana świnia domowa. Jej przodkiem był dzik euroazjatycji – Sus scrofa – a raczej jego podgatunki Sus scrofa scrofa (Europa) oraz Sus scrofa cristatus i Sus scrofa vittatus (Azja).
Kolejnym znaczeniem jest jednak nomenklatura jako grupa ludzi uprzywilejowanych, najczęściej przez władzę. W potocznym użyciu jest to termin często nacechowany negatywnie.
W czasach PRL mówiło się o nomenklaturze partyjnej, co powiązanie było z powoływaniem na kierownicze stanowiska w państwowych przedsiębiorstwach ściśle uzależnione od przynależności i rekomendacji partyjnej. Wydaje się, że i dziś taki termin byłby trafiony.
6.Intratny
Intratny oznacza przynoszący zysk lub opłacalny.Jak można się domyślać, słowo to ma bardzo mocne powiązanie z przedsiębiorczością i ekonomią. Intratny może być handel, ale też stanowisko w danej firmie. Można też składać intratne propozycje.
Intratny biznes czy interes to dochodowe, czy też rentowne przedsięwzięcie.
7.Holistyczny
Holistyczne podejście do tematu znaczy tyle co całościowe.Słowo pochodzi o rzeczownika Holizm (gr. holos – całość), czyli teorii filozoficznej autorstwa Jana Smutsa. W dużym skrócie zakłada ona, że świat stanowi całość, której nie da się sprowadzić jedynie do sumy tworzących go części.
Mogliście też słyszeć o medycynie holistycznej. To podejście zakładające, że poszczególne elementy ciała, a nawet samopoczucie pacjenta wpływają na ogólny stan jego organizmu. Należy więc leczyć całe ciało, a nie tylko jego wycinek. Przykładowo – pacjent przychodzi z bólem stopy, a lekarz pyta się także o inne dolegliwości, czy się wysypia i jak z dietą.
8.Rustykalny
Rustykalny nie znaczy po prostu staroświecki, a "związany z wsią" lub "mający związek z wsią i jej mieszkańcami".Rustykalny może kojarzyć się z angielską rdzą (rust) lecz pochodzenie terminu jest nieco inne. Z łaciny rusticanus i rusticus oznaczają tyle co wiejski, chłopski.
Co ciekawe zwykle słowo to ma pozytywne i nieco nostalgiczne konotacje. Modny staje się na przykład rustykalny styl wystroju wnętrz.
Rustyka to zaś sposób wykończenia ścian "na dziko", tak by dekoracyjny mur wyglądał surowo i nieco niedbale, z wystającymi krawędziami kamieni na wzór autentycznego łomu kamiennego.
9.Redundantny
Redundantny to taki, który nie jest potrzebny – zbyteczny niepotrzebny lub nadmiarowy przedmiot, element.Łatwo zapamiętać tę frazę od angielskiego redundant, ale oczywiście pochodzi on z łaciny. Redundans to przepełniony albo nadmierny.
10.Relewantny
Relewantny to zaś praktycznie przeciwieństwo redundantnego – czyli element istotny, znaczący.Relewantny argument może na przykład paść w dyskusji (a nawet dyskursie). Oznacza to, że rzeczywiście odnosi się do sedna tematu.
Termin ten jest też dość popularny w słownictwie prawniczym, gdzie odnosi się do elementu mającego znaczenie w przepisach bądź niosącego skutki prawne. Zdarzeniem prawnie relewantnym jest na przykład śmierć osoby, której skutkiem jest otwarcie jej spadku.
Podobnie jak z poprzednim słówkiem posiłkować możemy się angielskim relevant i średniowieczną łaciną relevans, relevantis.
11.Resentyment
Nie oznacza "wznowionego sentymentu", a coś zgoła przeciwnego. Resentyment to silna niechęć do czegoś, bądź uraza chowana wobec kogoś.Cząstka "re-" ma bowiem historycznie dwa znaczenia – powtórzenie tego samego, bądź odwrotność.
Resentyment w filozofii był zaś tematem podejmowanym przez Fryderyka Nietzschego. Niemiec określił ten termin jako "tworzenie wartości i ocen moralnych wobec własnych niemocy".
Ilustracją tej odmiany pojęcia jest na przykład bajka "Lis i Winogrona" Ezopa. Lis nie mogąc dosięgnąć owoców rezygnuje z ich zdobycia, głośno twierdząc, że i tak pewnie był one kwaśne.