Emerytura matczyna. Co to jest, ile wynosi i kto może ją dostać?
Co to jest emerytura matczyna? Od kiedy obowiązuje? Ile wynosi matczyna emerytura i jakie zasady rządzą jej przyznawaniem? Kiedy można się starać o to świadczenie? Na te i inne pytania o program Mama 4+ odpowiemy w tym artykule.
Po co emerytura matczyna?
Wychowanie dzieci jest źródłem satysfakcji, radości i dumy, ale też frustracji i niekończących się nerwów. Jest to też inwestycja w przyszłość, w nowe pokolenia Polek i Polaków, którzy będą żyć i pracować w kraju, gdy nas już nie będzie.
Rodzicielstwo może się też jednak wiązać z koniecznością zaprzestania aktywności zawodowej. Wiele matek, a także coraz więcej ojców, woli poświęcić czas wychowaniu dzieci, aniżeli pracować zarobkowo, zwłaszcza, gdy posiadają ich całkiem sporą gromadkę. Wychowanie dzieci to ciężka praca. Praca, której czasem jako społeczeństwo nie doceniamy. Jednym z przejawów takiego niedocenienia są kwestie emerytalne.
W polskim powszechnym systemie emerytalnym mamy głównie do czynienia z tzw. systemem zdefiniowanej składki. Oznacza to, iż za wysokość naszej emerytury odpowiada niemal wyłącznie kwota składek, które płaciliśmy w ciągu naszej aktywności zawodowej.
Ci, którzy poświęcili się wychowywaniu dzieci nie otrzymują za tę pracę wynagrodzenia, nie odprowadzają więc składek na ubezpieczenie społeczne. To zaś oznacza niskie, lub wręcz żadne, świadczenie emerytalne.
Naprzeciw temu problemowi wychodzi rozwiązanie znane jako emerytura matczyna.
Co to jest emerytura matczyna?
Mama 4+, bo tak nazywa się program znany też jako matczyna emerytura 2019, nie jest, tak naprawdę emeryturą. Jest to tzw. Rodzicielskie Świadczenie Uzupełniające przysługujące tym osobom, które poświęciły karierę zawodową na rzecz wychowywania dzieci – jednak nie wszystkie osoby, które tak zrobiły, mogą ją otrzymać.
O świadczenie to można się starać od 1 marca 2019 roku, stąd potoczna nazwa: emerytura matczyna 2019.
Emerytura dla matek 4 lub więcej dzieci
Jednym z głównych ograniczeń w przyznawaniu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego jest liczba wychowanych przez kobietę dzieci. Co ważne, tylko te matki, które odchowały przynajmniej czwórkę, mogą liczyć na emeryturę matczyną, na co wskazuje sama nazwa programu, czyli Mama 4+. Nie jest to jednak jedyny warunek, który trzeba spełnić, aby starać się o świadczenie.
Emerytura matczyna: zasady
Jakie jeszcze wymogi musi spełnić kobieta, aby starać się o rodzicielskie świadczenie wyrównawcze, czyli emeryturę matczyną?
Jeśli jesteś kobietą, musisz:
- Jak wspomnieliśmy powyżej, wychować przynajmniej czwórkę dzieci
- Ukończyć 60 rok życia, czyli powszechny wiek emerytalny dla kobiet.
- Mieszkać w Polsce i mieć w kraju tak zwany „ośrodek interesów życiowych” przez co najmniej dziesięć lat, odkąd ukończyłaś 16 rok życia. (Ta dość skomplikowana definicja znaczy tyle, że właśnie w Polsce musiałaś żyć i wychowywać swoje dzieci przez minimum dekadę.)
- Konieczne jest też posiadanie polskiego obywatelstwa lub obywatelstwo jednego z państw Unii Europejskiej, albo państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu, i prawo pobytu, lub pobytu stałego w Polsce.
- Jeśli pochodzisz z kraju, który nie spełnia tych warunków, wciąż możesz się starać o matczyną emeryturę, pod warunkiem spełnienia podstawowych wymogów i posiadania legalnego statusu pobytu w Polsce.
Emerytura matczyna nie jest przyznawana automatycznie, musisz złożyć do ZUS odpowiednie dokumenty, aby starać się o świadczenie i uzyskać pozytywną decyzję. Jakie dokumenty? O tym piszemy w dalszej części artykułu.
Ile wynosi emerytura matczyna netto i brutto?
Emerytura matczyna jest świadczeniem uzupełniającym, więc jej wysokość będzie zależna od konkretnych okoliczności. Zgodnie z ustawą, emerytura matczyna, od kiedy została wprowadzona, wyrównuje świadczenie emerytalne do wysokości minimalnego.
Oznacza to, iż jeśli twoja emerytura jest niższa niż emerytura minimalna, rodzicielskie świadczenie uzupełniające (emerytura matczyna) będzie wynosiło tyle, ile różnica pomiędzy otrzymywanym przez ciebie świadczeniem emerytalnym, a świadczeniem minimalnym.
Obecnie wysokość minimalnej emerytury to 1250,88 zł. brutto, czyli maksymalna wysokość emerytury matczynej brutto to właśnie 1250,88 zł.
Ile to na rękę? Minimalna emerytura to 1066,24 zł, a więc największa emerytura matczyna netto to również 1066,24 zł.
Przykład:
Pani Eugenia wychowała czwórkę dzieci, ma obecnie 64 lata, posiada polskie obywatelstwo i mieszka w kraju od urodzenia. Jej emerytura wynosi 686,24 złotych brutto. Oznacza to, że może otrzymać 564,64 zł brutto. Tyle wyniesie jej emerytura matczyna. Ile netto? 510,75 zł.
Emerytura matczyna: kiedy nie masz prawa do świadczenia?
Jeśli twoje emerytura jest równa lub wyższa od minimalnej, nie możesz starać się o emeryturę matczyną. Świadczenie to może zostać przyznane jedynie jako wyrównanie do tego poziomu. Nie możesz też starać się o emeryturę matczyną, jeśli nie spełniasz któregoś z wymienionych wyżej wymogów, na przykład wychowałaś "tylko" trójkę dzieci.
Jeśli dorabiasz do emerytury i suma twoich zarobków i twojej emerytury jest równa, lub wyższa, niż minimalna wysokość świadczenia, także stracisz prawo do wyrównania.
Dla przypomnienia, emerytura minimalna wynosi obecnie, w 2021 roku, 1250,88 zł brutto, 1066,24 netto.
Emerytura matczyna: mężczyźni (ojcowie)
Jeśli jesteś mężczyzną, który zrezygnował z kariery zawodowej by wychować dzieci, wciąż możesz się starać o rodzicielskie świadczenie uzupełniające, jednak rząd zdecydował, że będzie to dla Ciebie znacznie trudniejsze.
Wychowanie gromadki dzieci bywa nie lada wyzwaniem. Bywa że jedno z rodziców, zwykle matka, rezygnuje z pracy zawodowej, by zająć się domem.•fot. DAMIAN RUCINSKI/REPORTER
Mężczyzna starający się o świadczenie musi wykazać, że:
- Ukończył 65 rok życia, czyli powszechny wiek emerytalny dla mężczyzn
- Wychował przynajmniej czwórkę dzieci
- Mieszka w Polsce przynajmniej dziesięć lat
- Posiada polskie obywatelstwo, obywatelstwo państwa, które jest członkiem Unii Europejskiej albo Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu oraz prawo pobytu, lub pobytu stałego w Polsce
- Jeśli jest obywatelem państwa nie spełniającego tych wymogów musi mieć uregulowany status prawny na terytorium Polski
- Matka wychowanych przez niego dzieci zmarła lub je porzuciła
Oznacza to, że jeśli jesteś mężczyzną musisz udokumentować wobec ZUS-u, że poświęciłeś się wychowywaniu dzieci, ponieważ nie posiadały one matki mogącej zrobić to za ciebie.
Czy emerytura matczyna dotyczy tylko dzieci biologicznych?
Nie. Wychowankowie mogą być dziećmi biologicznymi, dziećmi współmałżonka, adoptowanymi, przysposobionymi lub wychowanymi w ramach instytucji rodziny zastępczej, pod warunkiem, że nie jest to zawodowa rodzina zastępcza.
Emerytura matczyna: od kiedy?
Jeśli spełniasz wszystkie omawiane wyżej wymogi możesz starać się o wypłatę rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, popularnie znanego jako matczyna emerytura. Świadczenie funkcjonuje od 2019 roku, pobiera je już, według danych ZUS, 73 tysiące osób, w tym także ojców.
Jakie dokumenty należy złożyć do ZUS, aby starać się o emeryturę matczyną?
Jak pisaliśmy, aby otrzymać świadczenie w ramach emerytury matczynej, konieczne jest zgłoszenie do ZUS wniosku.
Pierwszym z istotnych dokumentów jest druk ZUS ERSU, czyli sam wniosek o świadczenie.
Prawidłowo wypełniony dokument musi zawierać:
- Dane osobowe, czyli imię, nazwisko, PESEL, datę urodzenia
- Adres (zamieszkania i korespondencyjny)
- Dane służące do wypłaty świadczenia, na przykład numer konta bankowego i nazwę banku
- Podpis
Drugim jest ZUS ERU, czyli Oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej.
W oświadczeniu tym musisz:
- Potwierdzić wychowanie co najmniej czwórki dzieci
- Podać informacje dotyczące okresów przerwy w wychowywaniu dzieci i poinformować i przyczynie ich wystąpienia
- Jeśli masz ograniczone prawa rodzicielskie, lub jesteś ich pozbawiona, musisz to zgłosić
- Poinformować o tym, czy mieszkasz w Polsce[/b], a jeśli tak, to jak długo i w jakich okresach, a także wskazać, że masz tutaj "ośrodek interesów życiowych"
- Potwierdzić, że masz ustalone prawo do emerytury lub renty
- Zgłosić, jeśli pobierasz emeryturę lub rentę
- Poinformować o ewentualnych dochodach z pracy zarobkowej
- Podać informację, czy posiadasz gospodarstwo rolne i podać jego powierzchnię
- Jeśli uzyskujesz dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, musisz to zgłosić
- Zgłoś też wszelkie inne uzyskiwane dochody
- Poinformuj ZUS, jeśli przebywasz aktualnie w areszcie śledczym lub zakładzie karnym
Jeśli istnieją jakieś inne, nieuwzględnione na tej liście, przesłanki, które mogą mieć wpływ na decyzję o przyznaniu ci świadczenia, powinnaś je zgłosić w tym dokumencie.
Jeśli jesteś mężczyzną starającym się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające w ZUS ERU musisz także wskazać datę zgonu matki wychowywanych przez ciebie dzieci, lub datę opuszczenia ich przez nią, co trzeba potwierdzić załączając odpowiednie dokumenty.
Do wniosku należy także dołączyć:
- Akty urodzenia wychowywanych przez ciebie dzieci albo dokumenty poświadczające opiekę zastępczą
- Numery PESEL dzieci
- Zaświadczenia z urzędu skarbowego dotyczące źródeł i wysokości twoich dochodów
- Zaświadczenia potwierdzające zatrudnienie lub inną formę aktywności ekonomicznej oraz wysokość uzyskiwanych przychodów
- Zaświadczenia potwierdzające wysokość innych otrzymywanych przez ciebie świadczeń
- Zaświadczenia z urzędu gminy dotyczące posiadania przez ciebie gospodarstwa rolnego i jego wielkości oraz oświadczenie o wysokości uzyskiwanych z niego przychodów
- Inne dokumenty mogące mieć wpływ na decyzję o przyznaniu świadczenia
Emerytura matczyna: kiedy złożyć wniosek?
Wniosku o emeryturę matczyną nie można złożyć zbyt wcześnie. ZUS oczekuje, że zgłosisz się z takim wnioskiem nie wcześniej, niż 30 dni przed spełnieniem wszystkich warunków, a więc nie wcześniej, niż na miesiąc przed twoimi urodzinami, uprawniającymi Cię do przejścia na emeryturę (60 u kobiet, 65 u mężczyzn).
Jeśli ZUS pozytywnie rozpatrzy twój wniosek możesz liczyć na wypłatę świadczenia już w kolejnym miesiącu po wydaniu przezeń decyzji.