Był wywiad z Szymborską, teraz Piłsudski. Pomysłodawca AI w radiu: Za naszymi botami stoją ludzie

Z końcem sierpnia kilkunastu dziennikarzy zakończyło współpracę z OFF Radiem Kraków. 

– Doszły mnie słuchy, że po prostu OFF ma zmienić formułę na coś nowego i młodzieżowego, ale nikt nam nie powiedział, co to znaczy – mówi w rozmowie z INNPoland Mateusz Demski, były już dziennikarz OFF Radia Kraków.

Prowadzący AI

"Od rozpoczęcia emisji w 2015 roku OFF Radio Kraków było głównie stacją muzyczną programowaną w sposób zautomatyzowany, uzupełnianą o dwugodzinne pasmo prowadzone na żywo i autorskie programy muzyczne. Programy (...) prowadzili głównie zewnętrzni współpracownicy i to z nimi (z końcem sierpnia 2024) rozwiązane zostały umowy o współpracę, ale nie z powodu AI" – czytamy w oświadczeniu redaktora naczelnego Radia Kraków.

Pomysł na wykorzystanie sztucznej inteligencji miał narodzić się dopiero później. Radio Kraków po raz pierwszy poinformowało o tym słuchaczy w poniedziałek. Kolejnego dnia rozgłośnia wystartowała z nowym programem. Od tego momentu jego prowadzącymi miały być trzy postaci wykreowane przez AI - Emi, Kuba i Alex.

Marcin Pulit podkreśla, że "kreowany przez AI program ma być adresowany do osób z tzw. pokolenia Z, odpowiadać na ich potrzeby i zainteresowania, poruszać kluczowe dla nich tematy, analizować jak AI może wpływać na to, co myślą, jak konsumują informacje".

Trwający 3 miesiące eksperyment ma być częścią prowadzonej przez radio debaty na temat szans i zagrożeń, jakie niesie za sobą AI.

"Jeden człowiek z nadania jednym ruchem zmiótł z powierzchni ziemi – śmiem twierdzić – fajne i twórcze miejsce, karczując lata pracy wielu ludzi" – tak pisał w sierpniu Mateusz Demski.

Wisława Szymborska, Józef Piłsudski

W pierwszym "odświeżonym" programie OFF Radia Kraków, wygenerowana prowadząca Emi przeprowadziła wywiad z nieżyjącą Wisławą Szymborską.

– Słuchałem przez chwilę – mówi nam Łukasz Zalewski, dziennikarz współpracujący w przeszłości z OFF Radiem Kraków – to było przerażające. Szymborska zwracała się do niby istniejącej rozmówczyni po imieniu. Sam głos był nieźle podrobiony. Wydaje mi się, że używanie czyjejś tożsamości, kiedy ta osoba nie ma prawa wyrazić swoich prawdziwych opinii to bardzo niebezpieczny precedens. Przecież w usta takiej osoby można włożyć wszystko.

Marcin Pulit, pomysłodawca, wyjaśnia, jak powstawała audycja:

– Korzystamy z prostych, ogólnie dostępnych narzędzi, ChatGPT, ElevenLabs i Leonardo. To trzy programy do produkcji tekstu, dźwięku i obrazu. Generujemy tekst na konkretny temat. Mamy dwóch dziennikarzy, którzy go sprawdzają, czy jest poprawny, nie występują przekłamania itp. Jeśli jakaś wątpliwość się pojawia, kierują go do mnie, mojego zastępcy lub do szefowej publicystyki. W przypadku wywiadu z Wisławą Szymborską zwróciliśmy się do właścicieli praw, czyli do Michała Rusinka z Fundacji Wisławy Szymborskiej. On ten wywiad autoryzował, wprowadził poprawki. Dopiero wtedy tekst zamieniliśmy na głos i umieściliśmy go w playliście, która jest projektowana z jednodniowym wyprzedzeniem. 

Łukasz Zalewski i Mateusz Demski zwracają z kolei uwagę na zagrożenia, wynikające z eksperymentu. 

– Coraz mniej potrafimy selekcjonować informacje, jest ich bardzo dużo. Sytuacja, w której mówi do nas z radia Wisława Szymborska, to nie jest w tym kontekście dobra rzecz – mówi Zalewski.

Pulit w rozmowie z krakowską "Wyborczą" zapowiedział, że gościem zaplanowanej na 11. listopada audycji będzie Józef Piłsudski. 

Środowisko radiowe protestuje

Zmiany w OFF Radiu Kraków zostały źle przyjęte przez wielu dziennikarzy i internautów. Były współpracownik radia utworzył petycję, którą dwa dni po publikacji podpisało blisko 17 tys. osób.

– My nie apelujemy o to, żeby wrócić do współpracy z radiem. Ja apeluję, żeby za tydzień Alex mi nie wyskoczył w radiu i żebym nie miał w głośnikach wywiadu z Józefem Piłsudskim, bo to jakiś niesmaczny żart. 

Radio ma obowiązek wdrażania nowych technologii?

– Radio publiczne ma obowiązek wdrażania nowych technologii, wprowadzania innowacji. My mamy w tzw. kartach powinności i planach programowo-finansowych wprost napisane, że mamy pracować nad zastosowaniem narzędzi sztucznej inteligencji w generowaniu treści i obrazu. My kreujemy debaty. To jest nasz obowiązek – zaznacza Marcin Pulit.

W sprawie zabrała głos również Justyna Dżbik-Kluge, dyrektorka Polskiego Radia Czwórka, którego program również kierowany jest do młodego słuchacza i również "ma obowiązek wdrażania nowych technologii".

Na jej facebookowym profilu czytamy: "Działanie kierownictwa Radia Kraków, które stworzyło sztucznych dziennikarzy, sztuczny program radiowy, a w tym programie sztuczny wywiad z nieżyjącą od lat Wisława Szymborską (!) nie jest niewinnym eksperymentem. To niebezpieczna i szkodliwa zabawa z zaufaniem społecznym, które do mediów publicznych powinno być na najwyższym poziomie. Przez ten "eksperyment" zaufanie zostało zachwiane. [...]

Nowoczesność polega na sięganiu po nowe narzędzia technologiczne. Tylko zanim czegoś użyjemy, zadajmy sobie pytanie, po co to robimy i czym to może zaowocować. O to właśnie chodzi, żeby technologie służyły człowiekowi, również w branży medialnej. Tylko że w odpowiedzialnych mediach powinniśmy mieć największe zrozumienie skutków, jakie może przynieść bezmyślna zabawa technologiami".