Zdyszany kolos na glinianych nogach. Uzależniona od ropy Rosja to jeden wielki paradoks

Negatywne skutki

Z szacunków wynika, że rosyjska gospodarka skurczy się w tym roku o 6,6 proc., czyli więcej, niż średnia globalna, zaś przyszłoroczne odbicie będzie niższe, niż początkowo się spodziewano.

Co więcej, zmęczenie społeczne zamknięciem nasila się, tym bardziej, że wdrażany przez rząd program osłonowy dla gospodarki i obywateli był dość oszczędny, a wsparcie docierało głównie do wybranych grup społecznych i przedsiębiorstw, w tym kontrolowanych przez członków elity rządzącej.

Następnie, wbrew niepewnej sytuacji epidemiologicznej, Kreml przystąpił do odmrażania gospodarki. Stało się tak, gdyż najpewniej nie miał innego wyjścia - podobnie działo się na całym świecie.

Załamanie popytu na ropę

Rozwijający się w uzależnionej od sprzedaży surowców Rosji kryzys był pogłębiany przez spadek globalnego popytu na ropę naftową, a w konsekwencji jej cen. Pamiętamy sytuację z marca czy kwietnia, gdy globalny popyt na ropę załamał się, podobnie jak jej ceny.

Jej zdaniem polityka ekonomiczna prowadzona przez Kreml w czasie pandemii umacnia jednocześnie funkcjonujący w Rosji kapitalizm państwowy, dalej ogranicza konkurencję i w rezultacie pogłębia nieefektywność rosyjskiego modelu ekonomicznego.

Bo od dawna nie ma w Rosji ani odwagi, a może przede wszystkim chęci, na jakieś znaczące zmiany. Federacja Rosyjska staje się też przez to coraz bardziej wrażliwa na zmiany światowej koniunktury.

To uderza w Rosję

W I kwartale zmiany cen surowców energetycznych doprowadziły do spadku rosyjskiego eksportu o 15 proc. (do 88 mld dolarów). Wstępne dane za kwiecień pokazują już spadek PKB nawet o ok. 20 proc. r/r i podwojenie liczby zarejestrowanych bezrobotnych (do 1,4 mln osób). To zła wróżba na przyszłość.

Stanęła wtedy większość rosyjskiej gospodarki - dotyczyło to zwłaszcza usług oraz przemysłu, poważnie ograniczyło transport i handel. Ominęło natomiast wybrane sektory, m.in. wydobywczy, spożywczy czy farmaceutyczny.

Oszczędna pomoc

Na "pandemiczną" pomoc państwa mogły liczyć rodziny z dziećmi i najbiedniejsi obywatele już wcześniej korzystający ze wsparcia państwa (wszystkie zasiłki zostały przedłużone).

Inne firmy mogły liczyć jedynie na moratorium podatkowe (poza VAT), redukcję składek na ubezpieczenia zdrowotne lub zwolnienie z nich, a także ulgi administracyjne.

Brak czynników wzrostu

Rosyjska gospodarka doświadczona w 2020 r. dwoma wstrząsami – pandemią COVID-19 i załamaniem się cen ropy naftowej weszła w trzeci kryzys w ciągu ostatnich 20 lat. Odbywa się to w sytuacji, gdy nie zdołała jeszcze otrząsnąć się z recesji z 2015 r.

- W ostatnich latach z przyczyn systemowych (scentralizowany i zbiurokratyzowany system zarządzania, dominacja państwa i słaba konkurencja, korupcja) rosyjska gospodarka znajdowała się w stagnacji i nie była w stanie wypracować nowych czynników wzrostu dla zdynamizowania rozwoju - podsumowuje Wiśniewska.

Uzależnienie Rosji

Warto jednak dodać, że ostatnie lata rosyjski rząd wykorzystał na odbudowę rezerw budżetowych, które w połowie marca 2020 r. osiągnęły rekordowe wartości. W rezultacie Rosja weszła w kryzys, dysponując solidną poduszką finansową, co uchroniło ją i jej władców przed większymi wstrząsami.

Szacuje się, że mogłaby ona zostać wykorzystana w ciągu najbliższych dwóch, o ile koniunktura nie poprawi się, co zresztą wcale nie jest nierealne. Wsparciem dla rządu był również stosunkowo niski dług publiczny, co daje możliwość zwiększenia zadłużenia.

I na tym polega rosyjski paradoks - niebywale bogaty w surowce i zasoby kraj, który od dziesięcioleci nie może wybić się z marazmu i zacząć szybciej rozwijać, bo dochody z ich eksportu zamrażają chęć rządzących do poważniejszej zmiany i reformy. Co więcej, taki status quo może trwać jeszcze bardzo długo, bo na tym akurat zależy rządzącym.