Badania przeprowadzone przez Polski Instytut Ekonomiczny rzucają światło na sytuację ukraińskich pracowników w Polsce. Według najnowszych danych, aż 65 procent uchodźców wojennych z Ukrainy podjęło pracę na polskim rynku pracy. Nie wszyscy z nich są traktowani na równi z Polakami.
Duża część z nich doświadcza trudności, zwłaszcza związanych z dyskryminacją. Raport wykazał, że ukraińscy pracownicy często napotykają na trudności w znalezieniu pracy, szczególnie na stanowiskach niewymagających wysokich kwalifikacji.
Polscy pracodawcy, zdaniem badaczy, są bardziej skłonni zatrudnić kandydatów o narodowości polskiej na tego typu stanowiska. Narodowość staje się więc istotnym kryterium rekrutacyjnym, a niekiedy nawet przeszkodą dla ukraińskich pracowników.
To samo badanie wykazało również, że sytuacja zmienia się na korzyść pracowników zza wschodniej granicy w przypadku stanowisk wymagających wykształcenia i doświadczenia. Tutaj narodowość nie odgrywa tak istotnej roli, a pracodawcy częściej kierują się kwalifikacjami i umiejętnościami kandydatów.
Polski Instytut Ekonomiczny (PIE) przeprowadził ciekawy eksperyment, mający na celu zbadanie reakcji pracodawców na CV fikcyjnych kandydatek z Polski i Ukrainy. Eksperyment PIE polegał na rozesłaniu czterech różnych CV do firm poszukujących pracowników. Dwa z nich dotyczyły fikcyjnych kandydatek z Polski, a dwa z Ukrainy. Oferty pracy dotyczyły zarówno stanowisk wymagających doświadczenia i wykształcenia, jak i tych o obniżonych wymaganiach.
Wyniki badania dają do myślenia. Eksperyment dowiódł, że reakcja potencjalnych pracodawców na CV Polek w przypadkach aplikacji o pracę, która nie wymaga szczególnych i specjalistycznych umiejętności, była aż o 30 proc. częstsza niż na CV przesłane przez obywatelkę z Ukrainy.
– W przypadku stanowisk wymagających wyższych kwalifikacji ta różnica nie była statystycznie istotna, co nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie występowania dyskryminacji. Warto przypomnieć, że eksperymenty tego typu są sprawdzoną metodą wykazywania tzw. dyskryminacji statystycznej i mają wiele zastosowań. W podobnym badaniu PIE wykazał dyskryminację ze względu na wiek na polskim rynku pracy – mówi Łukasz Baszczak, starszy analityk zespołu ekonomii behawioralnej.
Ukraińscy uchodźcy, szukając pracy w Polsce, często trafiają do sektorów takich jak turystyka, budownictwo, logistyka czy produkcja. To odzwierciedlenie ich elastyczności i gotowości do podjęcia różnorodnych zajęć.
Jednakże, z przytaczanej analizy wynika, że znaczący odsetek Ukraińców, aż 46 procent, pracuje poniżej swoich kwalifikacji. Przyczyną tego zjawiska często jest nieznajomość języka polskiego, co stanowi jedną z barier w ich zatrudnieniu przez firmy w Polsce.
Niezależnie od różnic indywidualnych, Ukraińcy na polskim rynku pracy często odczuwają pewien stopień izolacji i niepewności, zwłaszcza w kontekście długoterminowego planowania swojej kariery i życia osobistego. Jednakże, jak zauważa Radosław Zyzik, starszy doradca zespołu ekonomii behawioralnej PIE, dyskryminacja ze względu na narodowość to tylko jedno z wyzwań, z którymi się borykają. Istotną rolę odgrywają także wymagania pracodawców oraz niepewny status prawny Ukraińców w Polsce.
Jednym z głównych problemów jest brak pewności co do statusu prawnego. Ukraińscy pracownicy często pracują na podstawie umów o pracę tymczasową lub na podstawie umów zlecenia, co może wiązać się z niepewnością co do długoterminowej stabilności zatrudnienia. Dodatkowo istnieje obawa przed możliwością powrotu do ojczyzny w przypadku zmiany przepisów dotyczących legalizacji pobytu w Polsce.
Kolejnym aspektem jest niepewność związana z identyfikacją doświadczenia zawodowego i kwalifikacji. Ukraińscy pracownicy często napotykają trudności w uzyskaniu uznania swoich kwalifikacji zawodowych na polskim rynku pracy, co może prowadzić do zatrudniania ich na stanowiskach poniżej ich umiejętności i doświadczenia.
Jak informowaliśmy na łamach INNPoland, z danych opublikowanych w lutym 2023 roku przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie specustawy, w Polsce pracę podjęło aż 977 tysięcy osób. Ta sama analiza wskazuje, że składki do ZUS odprowadza 746 tys. pracowników z Ukrainy.
Ukraińcom najlepiej żyje się w województwach: łódzkim, pomorskim i mazowieckim. To w nich znajdują się największe miasta w Polsce, mowa o Warszawie, Trójmieście oraz Łodzi. Na wynik badania mogła wpłynąć bardzo rozbudowana, w największych ośrodkach miejskich, sieć pośredników, którzy oferują zatrudnienie niemalże "od ręki" w ramach współpracy z popularnymi deweloperami aplikacji mobilnych, jak Uber, Bolt lub Glovo.