6 powieści sci-fi, które trafnie przewidziały przyszłość. Te proroctwa się spełniły

Niektóre powieści science fiction to nie tylko literacka fantazja – to także zaskakująco trafne przewidywania przyszłości. W książkach przedstawiających futurystyczne wizje świata znajdziemy zapowiedzi kart kredytowych, iPadów, słuchawek bezprzewodowych, internetu czy sztucznej inteligencji.

W wielu przypadkach przewidziały również coś więcej niż innowacje technologiczne – antycypowały również przemiany społeczne i wojny kulturowe. 

Przedstawiamy zestawienie sześciu książek, które zaskakująco trafnie opisały przyszłość – czasem z ponadstuletnim wyprzedzeniem.

Bradbury stworzył wizję społeczeństwa, w którym książki są zakazane, a ludzie otaczają się ekranami ściennymi i nieustannym szumem informacyjnym. Jednym z najbardziej proroczych wynalazków w tej powieści są "muszelki" – malutkie słuchawki wkładane do uszu, które nieustannie emitują rozrywkę. 

Dziś odpowiadają im bezprzewodowe słuchawki, jak Apple AirPods, które pozwalają na ciągłe odtwarzanie muzyki, podcastów czy wiadomości.

Bradbury przewidział też społeczne skutki uzależnienia od ekranów i informacji: spłycenie relacji międzyludzkich, izolację jednostek, a nawet całkowitą obojętność wobec realnego świata. Jego krytyka kultury szybkiej konsumpcji informacji wydaje się dziś bardziej aktualna niż kiedykolwiek.

Bellamy opisał futurystyczne społeczeństwo, w którym obywatele korzystają z kart kredytowych do zakupów bezgotówkowych. W jego wizji każda osoba ma przypisaną kartę dostępu do narodowego systemu dystrybucji towarów – z ograniczeniem środków opartym nie na bogactwie, lecz na egalitarnym przydziale.

To pierwszy literacki opis koncepcji kart płatniczych, które pojawiły się dopiero w połowie XX wieku.

Książka miała ogromny wpływ na myśl społeczno-ekonomiczną – zainspirowała ruchy socjalistyczne i reformistyczne w USA i Europie. Wizja Bellamy’ego łączyła technologiczną nowoczesność z równością społeczną, co czyniło ją wyjątkową wśród futurystycznych utopii.

W swojej powieści Clarke opisał "newspady" – przenośne urządzenia, które użytkownik trzyma w dłoni i które wyświetlają wiadomości w czasie rzeczywistym. To uderzająco podobne do dzisiejszych tabletów, takich jak iPad. 

Oprócz tego przewidział także wideorozmowy, sztuczną inteligencję (słynny HAL 9000) oraz zaawansowaną automatyzację lotów kosmicznych.

Szczególnie proroczy był HAL – komputer, który potrafił prowadzić rozmowę, analizować emocje, a nawet podejmować decyzje wbrew człowiekowi. HAL stał się ikoną popkultury, a jego funkcje przypominają dzisiejsze systemy AI, takie jak Siri, Alexa czy ChatGPT – z tą różnicą, że Clarke już w latach 60. zadawał pytania o granice zaufania do sztucznej inteligencji.

Verne wyprzedził rzeczywistość o ponad sto lat, opisując misję na Księżyc, która w zaskakujących szczegółach przypomina Apollo 11. Opisał start z Florydy, trzech astronautów i kapsułę, która woduje w oceanie po zakończonej misji. Używał też pojęcia "działa orbitalnego", które co prawda nie odpowiada technologii rakietowej, ale przewidywało kierunek rozwoju techniki kosmicznej.

To właśnie dzięki takim dziełom Verne bywa nazywany "ojcem science-fiction". Jego wyobraźnia technologiczna inspirowała inżynierów, naukowców i przyszłych astronautów. W epoce, gdy podróże kosmiczne były niewyobrażalne, Verne nadał im realistyczną strukturę i logikę. Dzisiaj, w dobie nowego wyścigu kosmicznego, jego teksty stają się jeszcze bardziej fascynujące. 

W tej powieści Gibson po raz pierwszy wprowadził termin "cyberspace" i stworzył wizję globalnej sieci komputerowej, w której użytkownicy mogą się zanurzać dzięki awatarom i interfejsom neuronowym. 

Choć internet dopiero raczkował, Neuromancer przewidział jego społeczną i psychologiczną rolę – sieć jako przestrzeń informacyjna, ale i arenę konfliktu, handlu oraz tożsamości.

Gibson przewidział też narzędzia noszone na ciele (tzw. wearables), rzeczywistość rozszerzoną (AR), a nawet walki informacyjne między państwami i korporacjami. Jego wpływ na dzisiejsze rozumienie cyfrowego świata jest nie do przecenienia – bez niego nie byłoby Matrixa, cyberpunku czy kultury hakerskiej w takim kształcie, jaki znamy.

Polskim przykładem pisarza, który zdołał przewidzieć przyszłość, jest Jacek Dukaj. To jeden z najbardziej uznanych współczesnych polskich pisarzy science fiction, znany z eksploracji zaawansowanych technologicznie i filozoficznie złożonych światów oraz – odważnych eksperymentów językowych.

Najbardziej znanym przykładem jego lingwistycznych innowacji są tzw. "dukaizmy", wprowadzone w powieści Perfekcyjna Niedoskonałość. W tej książce Dukaj opisuje istoty postludzkie, tzw. "phoebe", które nie posiadają płci w ludzkim rozumieniu. Aby oddać ten brak płciowości, Dukaj stworzył specyficzne formy gramatyczne, takie jak zaimki "onu/jenu" czy końcówki czasowników typu "-um". 

"Ja nie jestem bezpłciowu, nie jestem aseksualnu – rzekłu sucho phoebe… Po prostu moja seksualność całkowicie transcenduje kategorie męskości i kobiecości. Tak samo nie pytasz o płeć postseksualisty".

Autor przewidział tym samym współczesne dyskusje na temat języka i jego zdolności do opisywania pełnego spektrum płci i naszej seksualności.