Polska się ośmieszy. Puszki nie będą włączone do systemu kaucyjnego

Obserwuj INNPoland w Wiadomościach Google

Dotychczas 27 krajów wprowadziło lub planuje wdrożyć system kaucyjny. Wszystkie 12 działających systemów kaucyjnych obejmuje metalowe puszki (Chorwacja, Dania, Estonia, Finlandia, Islandia, Holandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Szwecja i Słowacja). 11 pozostałych państw, które już mają szczegółowe dane na temat kształtu systemu, także zdecydowały o zbieraniu puszki (Austria, Białoruś, Cypr, Grecja, Irlandia, Malta, Portugalia, Rumunia, Szkocja, Turcja, Węgry). Cztery kraje jeszcze nie podjęło decyzji co do frakcji, które zostaną objęte kaucją (Hiszpania, Anglia z Irlandią Płn., Walia, Serbia). 

10 proc. robi różnicę

Obecnie w Polsce według danych pochodzących od przetwórców aluminium zbieramy ok. 80 proc. puszek aluminiowych w optymalnych warunkach, czyli z odpadów zebranych selektywnie. Dla odróżnienia system kaucyjny gwarantuje uzysk 90 proc. ze wszystkich odpadów wprowadzonych na rynek! Żeby uzmysłowić sobie, o jakich ilościach puszek mówimy, przypomnijmy, że rocznie na polski rynek wprowadza się 82 tys. ton puszek aluminiowych. 10 proc. to różnica między obecnie deklarowanym poziomem zbiórki a możliwym do uzyskania w ramach systemu kaucyjnego. 

10 proc. wszystkich wprowadzonych puszek to 8,2 tys. ton. Zakładając, że kilogram puszek to ok. 56 sztuk, system kaucyjny zawróci do systemu prawie 460 mln z nich. Dziś puszki te leżą w lasach, obok boisk piłkarskich, placów zabaw, przy ścieżkach, na łąkach, a także w przydrożnych rowach. 

– Początkiem wiosny wybrałam się na spacer. Poziom zaśmiecenia puszkami przeraził mnie. Na odcinku 100 m w Ciężkowicko-Rożnowskim Parku Krajobrazowym ze wściekłością i smutkiem naliczyłam ponad 70 puszek leżących w bezpośredniej bliskości trasy. Jak to się ma do deklarowanych 80 proc. zbiórki? Trudno podważać prezentowane dane. Niestety dobrze wyglądają tylko na papierze. Przytomna obserwacja otaczającej rzeczywistości pokazuje coś zupełnie innego. Zaśmiecenie aluminium jest ogromne i niebezpieczne dla ludzi i zwierząt, a obecny system mimo świetnych wyników jest widocznie nieskuteczny – mówi Patrycja Kita z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste.

Branża producentów puszek aluminiowych głośno mówi, że zamiast włączenia puszek do systemu kaucyjnego należy doposażać sortownie w dokładniejsze urządzenia do oddzielania aluminium. Najnowsze opracowania wskazują, że po wdrożeniu reformy ROP (rozszerzonej odpowiedzialności producenta) sortownie będą mogły doposażyć instalacje w systemy wydzielania pozostałych opakowań z metali nieżelaznych, w tym tych najdrobniejszych o wielkości ok. 1 mm.

Rzeczywiście to świetne rozwiązanie dla pozostałych opakowań z metali nieżelaznych, takich jak: świeczki, tacki, nakrętki, puszki po żywności stałej itp. Wydzielanie stanowi dla nich doskonałą alternatywę, co wykazały porównania dostępnych technologii. Jednocześnie samo doposażenie sortowni, choć to bardzo ważny pomysł, nie wpłynie na poziom zaśmiecenia środowiska puszkami po napojach, czyli nie zrealizuje celów środowiskowych. W tym wypadku najbardziej optymalnym systemem zbiórki jest system kaucyjny. 

Co istotne, w ostatnio opublikowanym raporcie nt. możliwej optymalizacji sortowania metali nieżelaznych wykazano, iż efektywność sortowania puszek metalowych osiąga maksymalnie 83 proc., a zatem dużo poniżej poziomu efektywności systemu kaucyjnego, który dodatkowo eliminuje zaśmiecanie.

System kaucyjny w powijakach

Jak pisaliśmy w INNPoland, rząd już od 2 lat zapowiada wprowadzenie ogólnopolskiego systemu kaucyjnego. Ostatniego dnia stycznia tego roku Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało na stronach Rządowego Centrum Legislacyjnego projekt ustawy w tej sprawie. Niemal w tym samym czasie, kolejne kraje europejskie – Słowacja i Łotwa – uruchamiają swoje systemy kaucyjne. Zaproponowane przez Ministerstwo rozwiązanie opiera się na powszechności oraz braku konieczności okazania paragonu. Resort klimatu uwzględnił w projekcie także opakowania wielorazowe.

Projekt ustawy trafił do konsultacji społecznych. Jest nad czym debatować – twierdzą organizacje ekologiczne. Wielość operatorów, nieznana wysokość kaucji zależna od decyzji poszczególnych operatorów, brak puszek aluminiowych w systemie, a także jednorazowego szkła – to kwestie kluczowe, które należy ponownie przemyśleć i zaprojektować – wskazuje Polskie Stowarzyszenie Zero Waste.

- W przeciwnym razie system może okazać się skomplikowany, a przez to niepopularny i tym samym nieskuteczny. Ze środowiska zniknie jedynie plastik, a puszki i szkło dalej będą marnotrawione ze szkodą dla środowiska, społeczeństwa i gospodarki – mówi Filip Piotrowski z PSZW.

Jak to działa w Europie?

Zarówno nowo powstające, jak i dobrze funkcjonujące systemy kaucyjne w Europie z reguły opierają się na jednym centralnym operatorze. Takie podejście zapewnia transparentność, jasność i funkcjonalność systemu.

PSZW podkreśla, że decyzja o wysokości kaucji w rękach wielu operatorów to pomysł nie tylko komplikujący kwestie poziomu zwrotu opakowań, ale i dający pole do nadużyć, a także niepotrzebnej i nieuczciwej konkurencji o klienta. Ten ostatni zaś będzie musiał każdorazowo sprawdzać wysokość kaucji na poszczególne opakowania, co tylko spotęguje zakłopotanie w sprawach związanych z kaucją.

Inną palącą kwestią jest brak puszki aluminiowej w systemie. Wszystkie 24 kraje w Europie, gdzie funkcjonuje system kaucyjny lub gdzie planuje się jego wdrożenie objęły zarówno puszkę aluminiową, jak i butelki plastikowe. Warto zauważyć, że aluminium jest najcenniejszym materiałem, z jakim mamy do czynienia w branży opakowań. Jest też lekkie i nadaje się do wielokrotnego przetwarzania. Masz propozycję tematu? Chcesz opowiedzieć ciekawą historię? Odezwij się do nas na kontakt@innpoland.pl