Warszawa wygląda, jakby była zbudowana przez 5-latka. Coraz trudniej winić za to czasy PRL-u

– Polska przestrzeń jest źle zarządzana, a chaos i brak ładu przestrzennego negatywnie wpływają na szeroko rozumianą jakość życia mieszkańców – ocenili urzędnicy NIK po trwającej sześć lat kontroli, badającej planowanie przestrzenne w gminach w całym kraju.

Przełomem mógł być okres transformacji ustrojowej, który niestety spalił na panewce. Jak wskazuje Mikołaj Kołacz, cechą urbanistyki PRL-owskiej był brak poszanowania własności i przekształcanie gruntów w dowolny, centralnie narzucony sposób. Z tego powodu po 1989 roku, w reakcji na wcześniejszą "dyktaturę przestrzenną", nienaruszalną świętością stały się granice działek. Ostatecznie niepisana zasada nienaruszania granic własności za wszelką cenę odbiła się polskiej urbanistyce czkawką.

– Jedną z ważniejszych kwestii jest to, że współczesne polskie planowanie nie reguluje kwestii własności lub reguluje ją w minimalnym i niewystarczającym stopniu, polegającym często tylko na odebraniu części gruntu pod komunikację. Zabudową i infrastrukturą zaś lawiruje się w taki sposób, by nie naruszać terenu własności, co sprawia, że polska urbanistyka jest niezwykle chaotyczna i niefunkcjonalna – dodaje architekt.

– Od kilkunastu lat politycy debatują nad kodeksem urbanistyczno-budowlanym, równolegle mówi się o nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, zaś w międzyczasie rząd PO-PSL praktycznie zlikwidował zawód urbanisty, ponieważ rozwiązał samorządową Izbę Urbanistów. Jednocześnie brakuje miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a tempo, w jakim one powstają, jest iście ślimacze – podkreśla.

Jednocześnie sporo do życzenia pozostawia sama edukacja urbanistyczna w Polsce, której sporo brakuje do tej wykładanej na najlepszych zagranicznych uczelniach.

– Pod kątem formalnym w edukacji urbanistycznej nie ma zaniedbań. Na politechnikach prowadzony jest kierunek architektura i urbanistyka oraz studia podyplomowe w zakresie urbanistycznym, dodatkowo na uczelniach o profilu uniwersyteckim prowadzone są kierunki z gospodarki przestrzennej. Natomiast z moich obserwacji efektów tego nauczania wynika, że jest ono oderwane od problematyki, jaką podejmuje współczesne planowanie miast i różni się od nauczania w innych uczelniach na świecie – dodaje architekt.

Bez nich kluczowym dokumentem kształtowania przestrzeni stały się tzw. wuzetki, które często nie są zgodne ze studium zagospodarowania. Dzięki temu deweloperzy budują w miejscach poprzemysłowych, zagrożonych powodzią lub tam, gdzie przekroczone są normy hałasu. Blokowane są również kliny napowietrzające miast, co sprawia, że spaliny i zanieczyszczenia nie mają szansy ujścia. Wycinane są tereny zielone, a obszary objęte ochroną przyrody czy zabytków przekształcane w atrakcyjne dla inwestorów przestrzenie.

– Deweloper nie buduje osiedla po to, by stanowiło ono jego wieloletnią inwestycję, latami przynoszącą dochody. On je buduje i od razu sprzedaje - ergo nastawiony jest na szybki zysk. Jednocześnie pozwolenia na budowę wydaje się w Polsce nie na podstawie kwestii estetycznych czy poprawiających jakość życia, tylko wyłącznie na podstawie wymagań prawnych, podlegających takiej czy innej interpretacji. W efekcie dochodzi do tego, że kompleksy zabudowy mieszkaniowej powstają na terenach o dużej wartości przyrodniczej, jak np. Miasteczko Wilanów. Równie często są to tzw. "sypialnie" bez infrastruktury usługowej czy biznesowej – tłumaczy Kołacz.