Sezonowa praca dla młodzieży. Sprawdź najpierw, do czego masz prawo

Na co zwrócić uwagę, zanim podpiszemy umowę lub pozwolimy dziecku podjąć wakacyjną pracę?

Eksperci z agencji pracy Job Impulse wyjaśniają, jakie znaczenie ma wiek przy zawieraniu umów i jakie są ograniczenia dotyczące czasu pracy i nadgodzin małoletnich. Tej szczególnej grupie przysługują też inne prawa w razie wypadku.

Przyjrzyjmy się temu po kolei.

Wedle definicji Kodeksu cywilnego, małoletni to każda osoba, która nie ukończyła 18 lat. W kontekście prawa pracy stosuje się jednak bardziej precyzyjny termin, tj. "młodociany", oznaczający osobę, która ukończyła 15 lat, ale nie przekroczyła 18. roku życia.

To właśnie to pojęcie jest kluczowe przy regulacjach dotyczących zatrudniania niepełnoletnich. Na podstawie umowy o pracę można zatrudnić wyłącznie młodocianych powyżej 15. roku życia, pod warunkiem ukończenia szkoły podstawowej.

Co ciekawe, zgoda od rodziców nie jest przy tym wymagana.

Jednak osoby poniżej 16 roku życia mogą podejmować pracę jedynie w branżach artystycznej, kulturalnej, sportowej lub reklamowej.

Natomiast osoby od 13. roku życia mogą wykonywać określone prace na podstawie umowy zlecenia. Wymaga to jednak zgody opiekunów oraz inspektora pracy. A także przestrzegania ograniczeń w ww. branżach.

Jeśli nie posiadają kwalifikacji zawodowych, młodociani mogą być zatrudniani wyłącznie przy tzw. pracach lekkich lub w celu przygotowania zawodowego.

Co sprawia, że technicznie rzecz biorąc popularne sposoby na wakacyjny zarobek jak zbiory owoców, są nielegalne.

W ograniczeniu do prac lekkich chodzi o takie obowiązki, które nie zagrażają zdrowiu ani rozwojowi fizycznemu czy psychicznemu młodego człowieka, a także nie kolidują z jego obowiązkiem szkolnym.

Co ważne, każda firma zatrudniająca młodocianych ma obowiązek sporządzenia własnego wykazu prac lekkich i uzyskania jego zatwierdzenia przez inspektora pracy. Przykładowe prace to pomoc biurowa, proste czynności porządkowe czy drobne prace rękodzielnicze.

Istnieje także lista prac wzbronionych, których młodociani nie mogą wykonywać. Do takich zajęć należą m.in. prace wymagające nadmiernego wysiłku, wymuszonej pozycji ciała czy narażenia na działanie substancji szkodliwych.

W świetle obowiązującego prawa i wbrew potocznemu przekonaniu młodociani nie mogą podejmować zatrudnienia przy zbiorach warzyw i owoców, ponieważ czynności te wiążą się często z długotrwałą pozycją pochyloną, co wyklucza je z katalogu prac bezpiecznych.

Eksperci Job Impuse dodają, że niektóre prace wzbronione mogą być wyjątkowo dopuszczone w przypadku młodocianych, którzy ukończyli 16 lat, o ile ich wykonywanie jest niezbędne w ramach przygotowania zawodowego.

W czasie wakacji i ferii szkolnych młodociani mogą pracować dłużej niż w trakcie roku szkolnego, jednak ich czas pracy i tak jest ograniczony. Osoby powyżej 16. roku życia mogą wykonywać pracę maksymalnie przez 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.

W przypadku młodocianych, którzy nie ukończyli jeszcze 16 lat, obowiązują bardziej rygorystyczne limity. Mogą pracować do 6 godzin na dobę i 30 godzin tygodniowo.

W trakcie trwania roku szkolnego wymiar pracy jest znacznie mniejszy: nie może przekraczać 2 godzin dziennie i 12 godzin tygodniowo. Co istotne, młodociany nie może jednocześnie w tym samym dniu uczęszczać do szkoły oraz wykonywać pracy – obowiązki szkolne i zawodowe muszą być rozdzielone.

Młodociany nie może być zatrudniany w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej – standardowo uznawanej za czas od 22:00 do 6:00, choć w niektórych przypadkach granica ta przesuwa się już na godzinę 20:00. Dotyczy ona osób, które nie ukończyły 15 lat.

Pracodawca ma również obowiązek zapewnić młodemu pracownikowi co najmniej 14 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby oraz 48 godzin odpoczynku tygodniowego, obejmującego niedzielę. Dodatkowo, po przepracowaniu 4,5 godziny młodocianemu przysługuje obowiązkowa przerwa trwająca co najmniej 30 minut.

Młodocianym także przysługuje prawo do urlopu.

Po 6 miesiącach pracy młodociany nabywa prawo do 12 dni urlopu, a po roku do pełnych 26 dni, aż do ukończenia 18 lat. Jeśli jednak nie zdąży jeszcze nabyć prawa do urlopu wypoczynkowego, może, na własny wniosek, otrzymać go zaliczkowo, zwłaszcza jeśli chodzi do szkoły i chce np. skorzystać z wolnego w okresie ferii.

Alternatywnie, pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego, którego łączny wymiar (wraz z wypoczynkowym) nie może przekroczyć dwóch miesięcy. Co warte podkreślenia, taki urlop również wlicza się do stażu pracy.

Młodociany pracownik ma również prawo do wynagrodzenia adekwatnego do zakresu wykonywanych obowiązków na takich samych zasadach jak osoba dorosła. W przypadku umowy o pracę odprowadzane są wszystkie obowiązkowe składki ZUS, a okres zatrudnienia wlicza się zarówno do stażu pracy, jak i do przyszłej emerytury.

W przypadku wypadku przy pracy sytuacja młodocianych zależy od ich statusu. Jeśli są uczniami i wykonują prace lekkie w ramach umowy o pracę, objęci są ubezpieczeniem społecznym i mogą korzystać ze świadczeń ZUS.

Inaczej wygląda to w przypadku młodych osób pracujących na umowie zlecenia lub tych, którzy nie są już uczniami – wtedy odpowiedzialność za ewentualny wypadek może spoczywać bezpośrednio na zleceniodawcy, a roszczenia odszkodowawcze dochodzi się na drodze cywilnej.

Z tego tytułu dla rodziców powinno być kluczowe, aby forma zatrudnienia osób młodocianych była jasno określona.

Jeśli zatrudnienie osoby młodocianej odbędzie się niezgodnie z przepisami, grozi za to grzywna od 1 tys. do 30 tys. zł. Jest to jeden z powodów, dla których pracodawcy decydują się zatrudniać osoby po ukończeniu 16 lat, bo bywa to dla nich zwyczajnie bezpieczniejsze w kontekście przepisów.

Pracodawcy, którzy zawarli z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego i posiadają odpowiednie kwalifikacje do nauki zawodu, mogą ubiegać się o zwrot części kosztów kształcenia.

W przypadku krótszego przyuczenia do wykonywania konkretnej pracy przysługuje 254 zł za każdy pełny miesiąc nauki, a w określonych przypadkach, np. przy zawodach wskazanych przez ministra edukacji, dofinansowanie może sięgnąć nawet powyżej 10 000 zł.

Wniosek należy złożyć w urzędzie gminy lub miasta wraz z wymaganymi dokumentami, decyzję o przyznaniu środków wydaje urząd po ich weryfikacji.

Źródło: Job Impulse.