Święta za pasem, a prezentów brak. Oto 10 książek popularno-naukowych, które zachwycą każdego

Mark Miodownik, brytyjski materiałoznawca i popularyzator nauki, na przestrzeni kilkunastu rozdziałów snuje wciągającą opowieść o różnego rodzaju płynach. A uwierzcie: jest o czym opowiadać! Bez jednych życie nie miałoby szansy zaistnieć, inne są w stanie nas zabić bez większego wysiłku. "Ciecz" to najlepszy rodzaj książki popularno-naukowej, która daje nam nie tylko masę nowej wiedzy – ale też wiele godzin rozrywki.

3. "Czy Wielki Wybuch był głośny?" Karolina Głowacka, Jean-Pierre Lasota

Współczesna astrofizyka to dziedzina trudna, acz niezwykle fascynująca. To ona dała nam słynne zdjęcie czarnej dziury, to dzięki niej poznajemy przeszłość – i przyszłość – Wszechświata, to ona donosi nam o fascynujących nowych światach i możliwym życiu na Wenus. Nasza wiedza o fizyce jest jednak często fragmentaryczna, wielu z nas ma zaszczepione przekonanie, że współczesna fizyka może i robi fajne rzeczy – ale dla zwykłych ludzi jest nie do zrozumienia.

Z tym przekonaniem chcą rozprawić się dziennikarka naukowa Karolina Głowacka oraz profesor fizyki Jean-Pierre Lasota. Zapis ich rozmów nie jest "suchym" podręcznikiem do fizyki – ale przedstawieniem aktualnego stanu wiedzy w tej przebogatej dziedzinie nauki. A naprawdę nie ma lepszych przewodników niż dwie osoby, które fizykę głęboko kochają i uwielbiają dzielić się nią z innymi.

4. "Dinozaury odkryte na nowo. Jak rewolucja naukowa rewiduje historię" Michael J. Benton

Czy jest wśród naszych czytelników ktoś, kto choćby przez moment nie fascynował się dinozaurami? Ogromne gady, które rządziły Ziemią na długo przed nastaniem ery człowieka, mają w sobie niesamowitą siłę przyciągania. Większość z nas nie miała jednak okazji zostać w dorosłym życiu paleontologami – co oznacza, że nasza wiedza o dinozaurach jest już prawdopodobnie mocno przestarzała.

Na szczęście, na ratunek przychodzi nam paleontolog Michael J. Benton. Dzięki "Dinozaurom odkrytym na nowo" dorosły czytelnik może zasiąść sobie w fotelu z ciepłą herbatą, zanurzyć się w świecie badań paleontologicznych i z dziecięcą radością odkryć, jakie ważne informacje na temat dinozaurów zdołał przegapić.

5. "Edycja genów. Władza nad ewolucją" Jennifer Doudna, Samuel Sternberg

A może znacie kogoś, kto z przyjemnością przeczytałby popularnonaukową książkę tegorocznej laureatki nagrody Nobla z chemii? Najważniejsze wyróżnienie świata naukowego Jennifer Doudna otrzymała za odkrycie (wraz z Emmanuelle Charpentier) mechanizmu CRISPR – który pozwala na niezwykle dokładne edytowanie genomu.

Niesamowite możliwości majstrowania przy DNA, które trafiły do naszych rąk dzięki pracy dwóch uczonych, mogą przyprawiać o dreszcze, ale od lat są już częścią naszego świata. W swojej książce Doudna przedstawia historię tego epokowego odkrycia, możliwości, które nam przyniosło – i zagrożenia, które wciąż ze sobą niesie. Powstaje w ten sposób opowieść, od której naprawdę trudno się oderwać.

6. "Książka o wodzie" Aleksandra Kardaś

Powróćmy jeszcze na chwilę do rodzimych autorów. Fizyczka Aleksandra Kardaś znana jest szerzej jako członkini redakcji portalu "Nauka o klimacie", od lat walczącego z dezinformacją na temat katastrofy klimatycznej. W swojej pierwszej samodzielnej książce znacznie zawęziła jednak tematykę: postanowiła opowiedzieć nam tylko i wyłącznie o wodzie.

Sama autorka twierdzi, że stworzyła "subiektywny przegląd wszystkiego, co mnie samą fascynuje w wodzie i jej możliwościach" – ale efekt naprawdę powala. Na prostym przykładzie wody Kardaś pokazuje nam, w jaki sposób różne dziedziny nauki nawzajem się przenikają: opowieść o wodzie zaczyna od skromnej molekuły H2O, a kończy na... energetyce jądrowej.

7. "Mózg. 41 największych mitów" Christian Jarrett

Choć wydawać by się mogło inaczej, o naszym mózgu wiemy tak naprawdę bardzo niewiele – przy czym zawrotów głowy można dostać od ilości sensacyjnych doniesień o działaniu tego organu. W co wierzyć? W co niekoniecznie? Pomaga nam w tym książka brytyjskiego psychologa i popularyzatora nauki Christiana Jarretta.

Autor – jak obiecuje w tytule – rozprawia się z wieloma mitami na temat funkcjonowania naszego mózgu, równocześnie jednak stara się nauczyć czytelnika, jak samemu odróżniać prawdę od fikcji i źle zinterpretowanych wyników badań. Otrzymujemy listę "zasad samoobrony", dzięki którym uczymy się krytycznie analizować dostępne informacje – co we współczesnym świecie może tylko pomóc.

8. "What the F. Co przeklinanie mówi o naszym języku, umyśle i nas samych" Benjamin K. Bergen

Ostatnie wydarzenia w Polsce pokazały, jak podzielić potrafi nas... zwykły bluzg. Choć "brzydkich słów" używa (w mniejszym lub większym natężeniu) większość z nas, nie są one rzeczą, obok której potrafimy przejść obojętnie.

Dlaczego przeklinamy? Co to o nas mówi? Czy bluzgi można uznać za coś pożytecznego? Opowieść amerykańskiego językoznawcy i kognitywisty Benjamina Bergena przedstawia nam naukowe odpowiedzi na te pytania. Ostrzeżmy jednak: jest nad wyraz plugawie.

9. "Wirus paniki. Historia kontrowersji wokół szczepionek i autyzmu" Seth Mnookin

Szczepionki, szczepionki... Działalności ruchów antyszczepionkowych "zawdzięczamy" to, że temat ten praktycznie nie znika z publicznej debaty. Teraz, tuż przed rozpoczęciem akcji szczepień przeciwko koronawirusowi, powraca on ze zdwojoną siłą.

Jak podważono zaufanie społeczeństw do prawdopodobnie największego sukcesu medycyny? Analizuje to w swojej książce amerykański dziennikarz Seth Mnookin. O szkodach, jakie wyrządziły ruchy antyszczepionkowe, powiedziano już wiele, sama książka pochodzi zresztą sprzed dekady – jeśli jednak macie w swoim otoczeniu osoby, które zastanawiają się, czy "jednak czegoś w tym nie ma", angażująca i rzeczowa analiza Mnookina może być dla nich decydującą lekturą.

10. "Wyobrażone życie" James Trefil, Michael Summers

Na koniec: idealny prezent dla miłośników science-fiction. Ostatnie lata obfitują w odkrycia kolejnych egzoplanet – czyli światów leżących poza Układem Słonecznym. Czy na którymś z nich może istnieć życie? James Trefil i Michael Summers zakładają, że odpowiedź brzmi "tak" – po czym zaczynają się zastanawiać, jak dokładnie takie życie mogłoby wyglądać.

"Wyobrażone życie" zabiera nas w podróż po niesamowitych światach, skrajnie różnych od Ziemi. Dowiadujemy się, jak – zgodnie ze współczesną wiedzą naukową – mogłoby rozwinąć się życie na planecie w całości pokrytej lodem, wiecznie zwróconej jedną stroną w kierunku gwiazdy, czy też planecie, która... "swojej" gwiazdy nie ma. Wydaje się niemożliwe? Sami się przekonajcie.