Odszkodowanie za błąd medyczny. Gdzie złożyć pozew i jak je uzyskać?
Co to jest błąd medyczny? Jakie są jego rodzaje? Kiedy błąd medyczny jest przestępstwem ściganym z kodeksu karnego, a kiedy można złożyć pozew cywilny? Gdzie zgłosić, jak udowodnić i uzyskać odszkodowanie za błąd medyczny? Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania.
Co to jest błąd medyczny: definicja
Błąd medyczny nie ma jasnej, uznawanej powszechnie w Polsce definicji. Jest jednak zgoda co do tego, że istnieje różnica między błędem medycznym, a błędem lekarskim, czyli błędem w sztuce (lege artis).
- Błąd medyczny to nieumyślne działanie, zaniedbanie lub zaniechanie przez pracownika ochrony zdrowia, które jest obiektywnie sprzeczne z uznawanymi zasadami ostrożności.
- Błąd lekarski to nieumyślne działanie, zaniedbanie lub zaniechanie lekarza, które jest niezgodne z nauką medyczną w zakresie, który jest dla niego dostępny
Różnica polega na tym, iż błąd medyczny może zostać popełniony przez każdego pracownika ochrony zdrowia, a więc np. także pielęgniarki, ratowników czy administrację szpitala. Błąd medyczny to zachowanie sprzeczne z ogólnie uznawanymi zasadami ostrożności.
Błąd lekarski może zaś popełnić tylko lekarz: albo postępując niezgodnie z dostępną dla niego wiedzą medyczną, albo dopuszczając się zaniedbania. Co ważne, chodzi o "wiedzą dostępną", a nie posiadaną, co nakłada na lekarza obowiązek ciągłego rozwijania swoich kompetencji.
Błąd medyczny: rodzaje
- Błąd diagnostyczny
- Błąd terapeutyczny
- Błąd organizacyjny
- Błąd techniczny
Błąd diagnostyczny
Błąd diagnostyczny polega na postawieniu niewłaściwej diagnozy lub/i niepoprawnej ocenie stanu zdrowia pacjenta, mimo prawidłowego wyniku badania diagnostycznego.
Błąd diagnostyczny – rodzaje:
- Błąd negatywny, czyli diagnoza, że pacjent jest zdrowy, choć w rzeczywistości choruje
- Błąd pozytywny, czyli diagnoza, że pacjent choruje, choć tak naprawdę jest zdrowy
- Błąd mieszany, czyli poprawna diagnoza, iż pacjent choruje, ale niepoprawne rozpoznanie choroby
Przyczyną błędu diagnostycznego może być błędna lub nieprofesjonalna analiza wyników badań albo niewystarczający wywiad z pacjentem. W związku z tym błąd diagnostyczny dzielimy też na:
- Błąd zaniechania, czyli błąd wynikający z niezapoznania się z kluczowymi i dostępnymi informacjami. Oznacza to na przykład nieprzeprowadzenie wywiadu z pacjentem lub niezapoznanie się z jego dokumentacją medyczną.
- Błąd rozumowania, czyli po prostu nieprawidłowa interpretacja wyników badań lub innych dostępnych elementów dokumentacji medycznej pacjenta.
Błąd terapeutyczny
Błąd terapeutyczny dotyczy działań podjętych po postawieniu diagnozy. Jeśli lekarz popełnia błąd diagnostyczny, to istnieje duże ryzyko, że zrobi też błąd terapeutyczny.
Gdy bowiem pacjent został źle zdiagnozowany, działania podjęte w celu leczenia mogą nie przynieść skutku lub wręcz pogorszyć jego stan zdrowia, na przykład wtedy gdy lekarz przepisał niewłaściwe leki lub przeprowadził operację pomimo istotnych przeciwwskazań.
Istnieją sytuacje, w których lekarz popełnia błąd terapeutyczny mimo poprawnej diagnozy np. zastosował przestarzałą metodę leczenia, lub podjął działania zbędne według aktualnego stanu wiedzy medycznej.
Błędy terapeutyczne dzielimy na:
- Błędy zaniechania, czyli błędy medyczne polegające na niedopełnieniu obowiązków i/lub staranności i ostrożności
- Błędy działania, czyli błędy medyczne polegające na niewłaściwym leczeniu, jak na przykład przypisanie niewłaściwej dawki leku
Błąd organizacyjny
Błąd organizacyjny, w odróżnieniu od powyższych, jest typem błędu medycznego, którego zazwyczaj nie dopuścił się lekarz czy pracownik medyczny pracujący w bezpośrednim kontakcie z pacjentem, lecz podmiot odpowiedzialny za funkcjonowanie placówki medycznej.
Polega on na podjęciu nieprawidłowej decyzji przez osoby kierujące jednostkami medycznymi, pomimo dostępnych przesłanek pozwalających jej uniknięcia.
Lekarze ponoszą odpowiedzialność karną za błąd medyczny tylko w najbardziej drastycznych i oczywistych przypadkach. Ofiarom błędu medycznego zazwyczaj pozostaje dochodzenie swoich praw na drodze cywilnej.•fot. PIOTR KAMIONKA/REPORTER
Błędem organizacyjnym będzie więc na przykład niewłaściwe prowadzenie dokumentacji medycznej lub jej nienależyta ochrona, zaniedbania logistyczne, zaniedbania kadrowe, zaniedbania w kwestii posiadania niezbędnego sprzętu i jego konserwacji czy zaniedbania sanitarne, np. takie, które mogą doprowadzić do infekcji szpitalnej.
Błąd techniczny
Błąd techniczny polega na zaniedbaniu wykonania czynności medycznych już podjętych przez lekarza lub personel szpitala realizujący zalecenia lekarza. Może to dotyczyć na przykład operacji chirurgicznych, przy których jedna, bądź kilka osób stanowiących personel medyczny, nie dochowa odpowiedniej ostrożności lub staranności.
Błędy techniczne dzielimy na:
- Błąd przy leczeniu: na przykład pozostawienie przez chirurga przyrządu medycznego w ciele pacjenta
- Błąd ściśle techniczny: na przykład pomylenie pacjentów kierowanych na operację
O błędach technicznych często mówi się jak o zwykłych, ludzkich pomyłkach czy zaniedbaniach, ale mogą mieć poważne konsekwencje i są błędem medycznym, za który pacjent może dochodzić odszkodowania na drodze cywilnej.
Kiedy błąd medyczny jest przestępstwem?
Błąd medyczny nie jest zdefiniowany w kodeksie karnym (KK). Istnieje jednak postanowienie Sądu Najwyższego, które definiuje odpowiedzialność karną lekarza za błąd medyczny według KK.
Omawiając kwestię odpowiedzialności za błąd medyczny w KK musimy wskazać, iż aby mówić o przestępstwie musimy mieć do czynienia z następującymi przesłankami:
- Musi wystąpić błąd medyczny lub błąd lekarski
- Musi nastąpić utrata życia lub ciężki uszczerbek na zdrowiu pacjenta, lub udokumentowane, bezpośrednie ryzyko takiej sytuacji
- Musi istnieć związek przyczynowo–skutkowy między wystąpieniem błędu medycznego a wystąpieniem zgonu lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, albo udokumentowanego, bezpośredniego ryzyka ich wystąpienia.
- Musi istnieć możliwość przypisania błędu medycznego konkretnej osobie
Tylko w przypadku, gdy wszystkie te przesłanki występują łącznie (jednocześnie) można mówić o błędzie medycznym jako przestępstwie i tylko wówczas lekarzowi, bądź pracownikowi medycznemu, grozi odpowiedzialność karna.
Warto zaznaczyć, że w medycynie bywa trudno ponad zasadną wątpliwość udowodnić związek między uszczerbkiem na zdrowiu a błędem medycznym, a w procesie karnym obowiązuje zasada domniemania niewinności. Oznacza to, że pracownik służby zdrowia może ponieść odpowiedzialność karną tylko w sytuacjach nie budzących jakichkolwiek wątpliwości.
Błąd medyczny: postępowanie cywilne
Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku prawa cywilnego, gdyż tutaj odpowiedzialność lekarska jest szersza.
W prawie cywilnym wątpliwości w kwestii związku przyczynowo–skutkowego pomiędzy błędem a jego możliwymi konsekwencjami nie muszą być rozstrzygane wyłącznie na korzyść oskarżonego, więc jeśli jesteśmy w stanie udowodnić odpowiednio duże prawdopodobieństwo takiego związku, możemy liczyć na zwycięstwo w sądzie i, w efekcie, na odszkodowanie za błąd medyczny.
Jak udowodnić błąd medyczny?
Jeśli chcemy dochodzić naszych praw przed sądem w postępowaniu cywilnym i staramy się o odszkodowanie za błąd medyczny, będziemy musieli udowodnić, przynajmniej z dużą dozą prawdopodobieństwa, że wystąpiły trzy przesłanki: wina, szkoda i związek między nimi.
- Wina: Musimy udowodnić, że doszło do błędu medycznego
- Szkoda: Musimy udowodnić, że doszło do uszczerbku na zdrowiu, lub że wystąpiło ryzyko wystąpienia uszczerbku na zdrowiu
- Związek między nimi: Przy procesie karnym, jak już wspominaliśmy, prokuratura musi udowodnić ponad wszelką rozsądną wątpliwość związek między błędem medycznym, a uszczerbkiem na zdrowiu. W procesie cywilnym związek ten wystarczy ustalić z tak zwaną "dostateczną dozą prawdopodobieństwa”.
Jak uzyskać odszkodowanie za błąd medyczny?
Jak wynika z powyższych zasad, aby starać się o odszkodowanie za błąd medyczny, po pierwsze musimy ustalić osobę winną popełnienia błędu. W przypadku lekarzy forma ich zatrudnienia w instytucji, w której doznaliśmy uszczerbku na zdrowiu, będzie miała wpływ na to, co dalej.
Jeśli lekarz zatrudniony jest na umowie o pracę, możemy swoje roszczenia kierować bezpośrednio do szpitala czy innej instytucji. Jeśli lekarz jest zatrudniony na kontrakcie, ciężar naszych roszczeń zostanie podzielony między lekarza, a szpital.
Odszkodowanie za błąd medyczny powinno obejmować nie tylko wycenienie samego uszczerbku na zdrowiu, ale też koszty wszelkich konsekwencji tego uszczerbku. Wysokość odszkodowania jest też uznawana za zależną od rodzaju, charakteru i intensywności cierpienia doznawanego przez pacjenta.
Co kluczowe, jak wskazaliśmy powyżej, to pacjent (lub w przypadku, gdy błąd medyczny spowodował śmierć – jego bliscy) musi udowodnić winę, szkodę i związek między nimi, a więc wykazać, że popełniono błąd lekarski, że doszło do uszczerbku na zdrowiu i że jest bardzo prawdopodobne, że uszczerbek ten jest wynikiem owego błędu.
Gdzie zgłosić błąd medyczny?
Jeśli padłeś ofiarą błędu medycznego możesz złożyć wniosek do Wojewódzkiej Komisji do Spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych (WKSOZM).
Do wniosku trzeba dołączyć swoją dokumentację medyczną i wszelkie inne dowody, które umożliwią uzyskanie odszkodowania. Konieczne jest także uiszczenie 200–złotowej opłaty za złożenie wniosku.
WKSOZM uznaje, że maksymalne odszkodowanie za błąd medyczny w przypadku uszczerbku na zdrowiu, to 100 tys. złotych, a w razie śmierci bliskiej osoby 300 tysięcy złotych.
Alternatywnie można złożyć pozew cywilny do odpowiedniego sądu rejonowego lub okręgowego, w zależności od kwoty odszkodowania, o którą chcesz się ubiegać.
Sądy rejonowe rozpatrują tylko te sprawy, w przypadku których roszczenia nie przekraczają 75 tys. złotych. Powyżej tej kwoty musisz już zgłosić się do sądu okręgowego.
Przed złożeniem pozwu w sądzie możesz też starać się o ugodę ze szpitalem czy placówką medyczną, przesyłając wezwanie przedsądowe. Być może szpital zdecyduje się na uznanie twoich roszczeń bez wchodzenia na drogę sądową.
Błąd medyczny: przedawnienie
W przypadku błędu medycznego do przedawnienia dochodzi po 3 latach od chwili, gdy pacjent dowiedział się o wystąpieniu uszczerbku na zdrowiu i o osobie zobowiązanej do zadośćuczynienia za wystąpienie tejże.
Oznacza to, że do przedawnienia nie musi dochodzić w 3 lata od popełnienia samego błędu medycznego, jeśli na przykład o jego efektach pacjent dowiedział się później.
Inaczej sprawa wygląda w przypadku osób niepełnoletnich. Dzieci, które ucierpiały z powodu błędu medycznego, mają na samodzielne dochodzenie swoich roszczeń dwa lata od uzyskania pełnoletniości, czyli ukończenia 18 roku życia.
Kiedy błąd medyczny jest przestępstwem mamy na dochodzenie swoich roszczeń 20 lat od jego wystąpienia.
Warto tu też zaznaczyć, że WKSOZM rozpatruje wnioski dotyczące błędów medycznych popełnionych najwcześniej 1 stycznia 2012 roku.