Droga przez mękę. Były szef MON, Tomasz Siemoniak, o modernizacji polskiej armii

Co gorsza, dzieje się to w momencie, kiedy Polska po raz pierwszy przeznacza na swoje siły zbrojne 2 proc. PKB. Ale w kontekście budowy 35-tysięcznej obrony terytorialnej może się to okazać zbyt mało – wiadomo, że w perspektywie kilku najbliższych lat potrzebne będą na ten cel miliardy złotych. Teoretycznie, we wrześniu ubiegłego roku premier Beata Szydło zapowiadała, że na armię będziemy wydawać nawet 3 proc. PKB – kilkanaście miliardów złotych więcej – ale poza retorycznym zapewnieniem na papierze nie pojawiło się nic, co by potwierdzało tę deklarację.

W moim przekonaniu, zmiany w przeprowadzonych procedurach przetargowych to fatalny pomysł. Modernizacja armii to był proces rozpisany na lata, i tak postępujący już z opóźnieniem – a w obecnych realiach dalsze przeciąganie tej niewygodnej sytuacji wydaje się być niemal pewne.

Rzeczywiście, sukcesów jest bardzo mało. Zaliczyłbym do nich umowę na remont samolotów MiG-29 z Bułgarią, sprzedaż przeciwlotniczych zestawów rakietowych Grom na Litwę, podpisanie listu intencyjnego ze Słowakami w sprawie zakupu trzydziestu Rosomaków. Ale czasy takich umów, jak niegdyś w Malezji, dobiegły końca.

Nieuzasadniona skarga. W zeszłym roku wydaliśmy bodaj 75 proc. rozdysponowywanych środków w polskim przemyśle obronnym, więc poczucie, że polskie firmy są pomijane – jest bezpodstawne. Polska armia z zasady opiera się na polskim przemyśle obronnym.

Drony, informatyka, kryptologia, programy pancerne, marynarka wojenna – to są te obszary, które warto rozwijać u siebie. Mamy tu wiele pozytywnych doświadczeń, choćby niszczyciel min Kormoran, zbudowany w prywatnej polskiej stoczni w Gdańsku. Nasze stocznie mają potencjał pozwalający zbudować wszystko, poza okrętami podwodnymi, nawet jeśli ktoś uznaje powierzanie takich kontraktów prywatnym firmom za ryzyko.

Cóż, zawsze powtarzałem prezesom polskich firm obronnych, że oczekujemy od nich ciężkiej pracy i że mają nazbyt dobre samopoczucie. Że to nie wojsko istnieje dla przemysłu obronnego lecz przemysł dla wojska. Wojsko ma mieć najlepszy, niezawodny sprzęt, a nie płacić, bo prezesi są skuteczni w swoich zabiegach o kontrakty. Co nie znaczy, że los zbrojeniówki jest mi obojętny – choćby w przypadku zakładów MESKO w Skarżysku-Kamiennej zdecydowałem, że należy im pomóc, przyspieszając pewne zamówienia, by nie upadli. To nasz główny producent, jeśli chodzi o kwestie amunicji czy powstających na licencji pocisków przeciwpancernych Spike.

Prywatny właściciel dba o swoje pieniądze, by wypełnić swoje zamówienie. Nie straszy związkami zawodowymi, nie zabiega u posłów o wydłużanie terminów czy zakup czegoś, co nie jest dobrej jakości. Największe amerykańskie firmy zbrojeniowe, niektóre wymieniliśmy, oczywiście są prywatne. To nie stoi na przeszkodzie, by były blisko państwa, zamówień państwowych, z najwyższym stopniem bezpieczeństwa w procesie zamówienia.

No cóż, tu się przypomina przykład Kraba. Bumar Łabędy nie był w stanie zrobić takeigo podwozia do tej armatohaubicy, które by nie pękało. W końcu powiedzieliśmy menedżerom Huty Stalowa Wola, firmy będącej liderem konsorcjum: tak dłużej być nie może – macie coś zrobić, żeby to jeździło i strzelało, jak w normalnym wojsku. Huta w końcu dogadała się z Samsungiem i wynegocjowała korzystną umowę licencyjną. Co więcej, to właśnie Łabędy produkują te podwozia. Za to przeżyliśmy wówczas najazd związkowców.

Nie, po prostu w państwowym przedsiębiorstwie musimy się martwić o wszystko. W swoim czasie zdecydowałem o przekazaniu jedenastu podległych ministrowi obrony spółek do Polskiej Grupy Zbrojeniowej, czyli – wówczas – do ministerstwa skarbu. Żeby nie dochodziło do sytuacji, w których „koszula bliższa ciału”, a minister obrony nie tylko zamawia w jakiejś firmie, ale i jest odpowiedzialny za sytuację w niej. Obecnie sytuacja się odwróciła: minister Macierewicz zamawia u samego siebie, a do tego dochodzą jeszcze decyzje kadrowe: krewny adwokata pana ministra oraz zaprzyjaźniony mąż właścicielki apteki w Łomiankach w zarządzie PGZ – to nie jest dobra sytuacja.

Podpisałem też umowy z rektorami uczelni technologicznych – to dziś bardzo silne środowisko, z doskonale wyposażonymi laboratoriami, olbrzymim potencjałem poszukujących studentów. To przyszłość – dla start-up'owców wojsko jest atrakcyjne, bo to realne i stabilne pieniądze. Co więcej, w wojsku jest sporo rozczarowania dotychczasową współpracą z przemysłem obronnym – wywołanego przekraczaniem terminów i kosztów, prowadzeniem prac badawczo-rozwojowych nad rzeczami, które wynaleziono już dawno temu. W przyszłości więc przemysł i nowe firmy będą konkurowały.

Nie chcieliśmy, żeby to była taka jednostka „od wszystkiego”. Inspektorat skoncentrował się więc na początku na programie dronów – i to jego zasługą jest ubiegłoroczna decyzja, by program dronów mniejszego zasięgu i obserwacyjnych powierzyć polskim firmom. To był dosyć oczywisty wybór: polskie środowisko dronowe jest ambitne, ale rozproszone: kilka uczelni, kilkadziesiąt firm.

Do tego potrzeba czasu i pieniędzy. I bardzo silnych ośrodków technologicznych. Nakierowaliśmy Inspektorat na jeden, niezbyt trudny program, żeby można było od czegoś zacząć. I uważam, że słusznie zrobiliśmy.